Yếu Tố Giác Ngộ Thứ Bảy: Xả Giác Chi
Có lẽ Liên Hiệp Quốc nên có một tên mới, phải được gọi là "Tổ Chức Vô Tư". Các
đại biểu phải luôn luôn nhớ đến sự vô tư, hay tâm xả, khi ngồi vào bàn hội
nghị, đặc biệt vào lúc phải giải quyết một vấn đề nóng bỏng. Các đại biểu phải
giữ một thái độ vô tư, không lệch lạc, không thành kiến, không thiên vị, bình
thản, trầm tĩnh trước những vấn đề khó khăn.
Chữ "upekkha" có nghĩa là bình thản, trầm tĩnh, vô tư, không thành kiến, không
lệch lạc, không thiên vị. Thông thường, xả được ám chỉ sự quân bình năng lực.
Ðây là một tâm trung gian không thiên lệch. Tâm xả có thể được vun bồi trong
cuộc sống hằng ngày, trong việc quyết định công việc cũng như trong lúc hành
thiền.
Hòa Giải Các Ðối Nghịch Bên Trong
Tâm xả có khả năng hoà giải các đối nghịch bên trong. Khi hành thiền, nhiều tâm
sở chống đối, cạnh tranh nhau trong ta. Có lúc đức tin muốn đè bẹp trí tuệ, có
lúc trí tuệ muốn lấn áp đức tin. Mọi thiền sinh đều biết rõ là muốn duy trì sự
tiến bộ và điều hướng tốt đẹp việc hành thiền thì phải quân bình hai yếu tố tín
và huệ này. Cũng vậy, tinh tấn và định cũng phải được quân bình. Vào lúc mới
hành thiền, bạn rất phấn chấn và nhiều tham vọng. Ngay khi vừa ngồi xuống, bạn
đã chụp ngay vào sự phồng xẹp hay bất kỳ đối tượng nào xảy ra. Do tinh tấn quá
độ, tâm bạn vượt quá đề mục, trượt khỏi đề mục, vượt quá mục tiêu, như đưa tay
hái trái cây mà bạn vượt quá đà, đưa tay ra quá xa nên không nắm được trái.
Không nắm được đề mục khiến bạn thất vọng cho rằng mình đã cố gắng hết sức mà
vẫn không kết quả. Có lẽ bạn đã khám phá ra sự điên cuồng của mình và biết rằng
mình đã trượt khỏi nhịp đều đặn của các diễn biến xảy ra.
Khi bạn chú tâm quán sát chuyển động phồng xẹp, tâm bạn dính chặt vào tiến
trình chuyển động và đi song song với chúng. Khi tâm chánh niệm tốt đẹp, bạn
thấy việc theo dõi tiến trình chuyển động trở nên dễ dàng. Thế là bạn bắt đầu
có khuynh hướng muốn nghỉ ngơi thoải mái một chút. Tinh tấn giảm sụt. Nếu bạn
không cẩn thận thì dã dượi buồn ngủ sẽ len lén đi vào rồi tràn ngập và đàn áp
bạn.
Vào lúc thiền sinh phân biệt được danh sắc và thấy rõ sự liên hệ của chúng,
thiền sinh nếm được hương vị của giáo pháp và lấy làm thích thú, phấn khởi.
Tràn ngập lòng tin, thiền sinh bắt đầu muốn nói cho bạn bè, cha mẹ và các người
thân biết sự thật kỳ diệu mà mình đã khám phá ra trong lúc hành thiền. Do đức
tin, thiền sinh sẽ có nhiều tưởng tượng và tính toán. Sự tưởng tượng và tính
toán này đi dần đến chỗ cuồng nhiệt, vô kiểm soát.
Khi việc hành thiền của bạn bị sự suy nghĩ hay những cảm giác yêu ghét xen vào,
thì chánh niệm, chánh định sẽ không còn nữa. Khi tâm bạn quá phấn khích, nếu
bạn không biết cách điều trị thì các phiền não như dã dượi, buồn ngủ, suy nghĩ,
v.v... sẽ lặng lẽ xâm nhập.
Một số thiền sinh khác, khi có được một số tuệ giác, không như các thiền sinh
trên muốn truyền bá giáo pháp, mà lại bắt đầu phân tích, diễn giải kinh nghiệm
của mình. Mỗi một chuyện nhỏ nhặt mà thiền sinh kinh nghiệm qua đều được suy
diễn dưới ánh sáng lý thuyết của thiền mà thiền sinh đã đọc. Thế là một chuỗi
suy nghĩ, lý luận, phán đoán lại diễn ra, cản trở sự tiến bộ trong việc thực
hành của thiền sinh. Ðó là những hiện tượng xảy ra ở những thiền sinh quá thông
minh.
Nhiều thiền sinh lại có khuynh hướng phân tích, kiểm chứng, lý giải tất cả
những gì mình nghe được trước khi chấp nhận. Họ lấy làm hãnh diện về óc phân
tích biện biệt của mình. Khi họ đi hành thiền, họ thường thử nghiệm một cách
thông minh để thẩm định giá trị của những gì họ đang làm, đem so sánh với những
lý thuyết mà họ đã học hỏi, nghiên cứu trước đây. Những thiền sinh này, nếu
không thay đổi thái độ thì sẽ bị hoài nghi ngự trị, quay cuồng trong vòng luẩn
quẩn không lối thoát. Hạng thiền sinh này sẽ dậm chân tại chỗ mà không tiến tới
trước được.
Sau khi nghe lý thuyết một phương pháp hành thiền, hay thực hành phương pháp
thiền và thấy được những hiệu quả căn bản, lúc bấy giờ, thiền sinh nên hoàn
toàn nghe theo lời chỉ dẫn của thiền sư. Chỉ có hoàn toàn nghe theo lời thiền
sư, không kiêu mạn tự đắc, không cứng đầu thì thiền sinh mới tiến bộ nhanh
chóng. Thiền sinh như một chiến sĩ trên chiến trận phải tuyệt đối tuân theo
lệnh người chỉ huy. Không có thì giờ để băn khoăn thắc mắc sự đúng sai của mệnh
lệnh. ở chiến trận không có mệnh lệnh vô lý, chỉ có sự băn khoăn trước mệnh
lệnh mới vô lý mà thôi. Nếu mỗi mệnh lệnh từ trên đưa xuống đều được thi hành
nghiêm chỉnh thì mới có thể đem lại chiến thắng. Dĩ nhiên, tôi không khuyên các
bạn tin tưởng một cách mù quáng.
Khi việc hành thiền của bạn tiến bộ, sự sinh diệt của các hiện tượng được thấy
một cách rõ ràng, tinh tế, lúc ấy, có thể bạn sẽ có nhiều sự giao động, bởi vì
đức tin và trí tuệ cũng như tinh tấn và định không được quân bình. Nếu sự mất
quân bình này được chế ngự và thiền sinh có thể theo dõi một cách đơn giản sự
sinh diệt nhanh chóng của các hiện tượng thì sự mất quân bình giữa tín và huệ,
giữa tấn và định sẽ được điều chỉnh. Khi bốn yếu tố này được quân bình từng cặp
một thì thiền sinh sẽ đạt được trạng thái xả. Ðó là sự quân bình của bốn yếu tố
trong ngũ lực. Lúc đó yếu tố thứ năm là chánh niệm sẽ tự động tiến triển mà
không cần có sự cố gắng nào. Chánh niệm đóng vai trò quan trọng trong sự điều
hợp bốn yếu tố kia.
Tâm được quân bình cũng giống như chiếc xe được kéo bởi hai con ngựa có sức
mạnh ngang nhau. Khi cả hai chạy đều nhau thì chiếc xe sẽ được di chuyển một
cách dễ dàng, người đánh xe chỉ cần để chúng chạy tự nhiên. Nhưng nếu một con
khỏe, một con yếu, thì người đánh xe phải vất vả hơn để xe chạy một cách êm
thắm bằng cách giảm tốc độ con ngựa chạy nhanh và gia tăng tốc độ con ngựa chạy
chậm. Tương tự như vậy, trong việc hành thiền, thoạt đầu các tâm sở chưa có sự
quân bình nên thiền sinh lúc thì quá phấn chấn, lúc thì quá hoài nghi, khi quá
hăng say, khi quá biếng nhác. Khi việc hành thiền tiến triển đều đặn thì các
yếu tố giác ngộ sẽ phát triển hài hoà, quân bình và sự chánh niệm sẽ duyên
thuận theo một cách tự nhiên. Lúc bấy giờ thiền sinh sẽ cảm thấy rất thoải mái
khi tâm ở trạng thái thăng bằng chẳng khác nào đang ngồi trên một chiếc xe hơi
thượng hảo hạng, xe bon bon trên xa lộ thênh thang, ít xe cộ, với một tốc độ
đều đặn.
Tín Quân Bình Với Huệ, Tấn Quân Bình với Ðịnh
Ðặc tính của xả là quân bình các tâm sở để tâm này không quá trội hơn tâm kia.
Xả tạo ra sự quân bình giữa tín và huệ, giữa tấn và định.
Không Quá Trội Hay Quá Kém
Chức năng của xả giác chi là làm đầy những cái thiếu và làm giảm những cái
thừa. Xả giữ cho tâm không rơi vào chỗ quá phấn khích hay quá giải đãi. Khi tâm
xả mạnh thì tất cả đều quân bình, không có yếu tố nào vượt trội hơn yếu tố nào.
Khi đạt được tâm xả thì thiền sinh không cần một cố gắng đặc biệt nào để duy
trì sự chánh niệm. Lúc bấy giờ, chánh niệm sẽ vận hành một cách tự nhiên.
Người Ðánh Xe Giỏi Ðể Ngựa Tự Kéo
Chánh niệm đảm trách mọi công việc. Chánh niệm cũng giống như người đánh xe
thiện nghệ, khéo léo, ngồi một cách thoải mái để cho đàn ngựa tự kéo. Tình
trạng quân bình đều đặn này là biểu hiện của tâm xả. Giống như một người gánh
đôi nước. Lúc mới tập gánh, thì cần phải có nhiều cố gắng để giữ cho hai thùng
nước cân bằng, nhưng dần dần họ sẽ gánh một cách dễ dàng trong nhịp bước đều
đặn thoải mái. Nhiều người còn bước thoăn thoắt trên đường gồ ghề lởm chởm với
đôi gánh nặng trên vai mà vẫn tự nhiên không cần chút cố gắng nào.
Liên Tục Chánh Niệm Làm Cho Tâm Xả Phát Sinh
Theo Ðức Phật, phương cách làm cho xả phát sinh là có sự chú tâm sáng suốt,
liên tục chánh niệm, không gián đoạn và hướng tâm đến sự phát triển tâm xả. Tâm
xả trước sẽ tạo ra tâm xả sau và cứ thế tiếp diễn. Khi tâm xả được duy trì tác
động thì sẽ dần dần mạnh mẽ, sâu sắc. Tâm xả phát triển giúp thiền sinh thấy rõ
sự sinh diệt của mọi hiện tượng một cách sâu xa vững chắc hơn.
Ðối với thiền sinh mới, tâm xả sẽ giúp thiền sinh thấy được sự sinh diệt. Ðối
với thiền sinh đã thiền lâu hơn, tâm xả sẽ giúp thấy sự sinh diệt của các hiện
tượng mạnh hơn, sâu hơn. Những thiền sinh mới, tâm xả không thể phát sinh một
cách dễ dàng dù thiền sinh nỗ lực chánh niệm từ giây phút này sang giây phút
khác, nhưng tâm xả đến rồi đi. Tâm chỉ quân bình một chút xíu rồi chấm dứt. Dần
dần, tâm xả sẽ mạnh hơn. Tiếp đến, tâm xả kéo dài và thường xuyên hơn. Cuối
cùng, tâm xả đủ mạnh để trở thành một yếu tố giác ngộ trong bảy nhân sanh quả
bồ đề.
Năm Cách Phát Triển Tâm Xả
Theo chú giải, có năm cách để phát triển tâm xả.
1. Phải Có Thái Ðộ Xả Với Tất Cả Chúng Sanh
Ðiều thiết yếu đầu tiên làm cho tâm xả phát sinh là có thái độ xả đối với tất
cả chúng sanh không dính mắc vào ai cả. Chúng sanh ở đây là những người bạn yêu
thương, kể cả chư Thiên và loài vật. Chúng ta có nhiều luyến ái, nhiều mong
muốn gặp gỡ, gần gũi những người ta yêu thương, ngay cả những con vật cưng. Khi
bạn bị dính mắc với người nào hay với con vật gì thì bạn không thể có được tâm
xả, và tâm của bạn ở trong trạng thái bất quân bình.
Muốn tạo điều kiện cho tâm xả phát sinh, chúng ta phải cố gắng vun bồi thái độ
không luyến ái, không chấp giữ và có tâm xả đối với người và vật ta yêu thương.
Là con người sống trong thế gian này, chúng ta phải có một ít dính mắc vào
những người thân thuộc, nhưng quá dính mắc sẽ làm hại cho ta và cho cả những
người ta yêu thương, vì khi yêu thương ta sẽ luôn luôn lo lắng cho sự an nguy
của người ta thương yêu. Ðặc biệt là trong khi hành thiền, chúng ta phải để qua
một bên mọi sự quan tâm quá mức hay quá lo âu đến sự an nguy của bạn bè hay
người thương.
Một cách suy tưởng giúp phát triển tâm không luyến ái là nghĩ rằng chúng sanh
đều nhận chịu cái nghiệp mà họ đã tạo. Nói một cách khác, mọi chúng sanh đều là
kẻ thừa kế của cái nghiệp của mình. Con người gặt hái nghiệp tốt hay xấu đều do
hành động mà họ đã làm trước đây. Họ tạo ra nghiệp do sự cố ý của họ, không ai
có thể ngăn cản được sự nhận chịu những nghiệp mà người ấy đã tạo. Một cách
tuyệt đối, không một ai hay bất cứ cái gì có thể cứu vớt được người khác. Nếu
bạn suy tưởng như vậy thì sự lo lắng băn khoăn về những người khác sẽ giảm bớt.
Bạn cũng có thể đạt được tâm xả khi bạn suy tưởng đến chân đế. Bạn nên tự nhủ
rằng theo chân đế thì chỉ có thân và tâm. Ðâu là người mà bạn yêu thương một
cách ngông cuồng và dữ dội? Nếu chỉ có danh và sắc hay thân và tâm, chịu sinh
rồi di Nếu bạn quá tinh tấn hay t¿ khác thì bạn thương yêu sát na nào đây?
Bằng cách này, bạn có thể điều hướng tâm mình để đạt được trạng thái xả.
Nhiều người cho rằng nếu suy tưởng theo cách này thì sẽ khiến ta trở thành một
người lạt lẽo, vô tình, có thể đưa đến chỗ chối bỏ tất cả những người thương
yêu của mình. Không hề có chuyện đó. Xả không có nghĩa là không có tình cảm,
thờ ơ hay lãnh đạm, vô tình. Nó chỉ đơn giản là không luyến ái. Người có tâm xả
không vất bỏ những gì mình ghét và nắm giữ những gì mình thích. Tâm ở vào trạng
thái quân bình và chấp nhận mọi chuyện xảy ra một cách tự nhiên, không nắm giữ
hay hất hủi. Khi xả giác chi hiện diện, người có tâm xả vất bỏ cả hai yêu và
ghét, thích và không thích. Người đã hoàn toàn xả bỏ thì không có sự thương yêu
cũng chẳng có sự ghét bỏ. Kinh sách dạy rằng xả là nguyên nhân để thanh lọc tâm
của những người có nhiều luyến ái, nắm giữ, bởi vì tham ái, nắm giữ là kẻ thù
trực tiếp của tâm xả.
2. Có Thái Ðộ Xả Với Vật Vô Tri, Vô Giác
Phải có thái độ xả đối với vật vô tri vô giác như tài sản, y phục, quần áo thời
trang. Một ngày nào đó, áo quần sẽ bị rách hay phai màu. Áo quần cũng như tất
cả các vật khác đều bị hủy hoại theo thời gian bởi sự vô thường. Thật ra, chúng
ta đâu phải là người chủ thực sự của y phục, bởi vì mọi vật đều vô ngã. Trên
thế gian này không ai có thể làm chủ được vật gì.
Phát triển sự quân bình và cắt đứt luyến ái giúp chúng ta thấy được sự biến đổi
của sự vật. Bạn có thể tự nhủ "ta chỉ xử dụng nó trong một thời gian ngắn thôi.
Nó không thể vững bền mãi mãi. Những kẻ chạy theo thời trang, hễ thấy có những
kiểu mới, những "mode" lạ xuất hiện trên thị trường đã vội vã mua ngay. Nhưng
vừa mới mua xong thì một loại thời trang khác lại xuất hiện. Thế là họ vứt bỏ
cái vừa mới mua để mua một cái mới khác. Những người có thái độ như vậy thì
không có tâm xả.
3. Tránh Người Quá Luyến Ái
Cách thứ ba để phát triển xả giác chi là không thân cận với những người quá
luyến ái vào người, vật và chính thân thể của họ. Những người này thường dính
mắc vào sự chấp giữ, chấp giữ vào người, vào vật mà họ cho là thuộc về mình.
Nhiều người cảm thấy khổ sở khi thấy người khác sử dụng tài sản hay vật dụng
của mình.
Một vị sư già có sự luyến ái đặc biệt vào những con vật cưng. Vị sư này đến
thiền viện ở Rangoon để hành thiền. Mặc dù nơi đây có đầy đủ điều kiện thuận
lợi, nhưng việc hành thiền của sư không tiến bộ. Một ngày nọ, bỗng nhiên một ý
tưởng nảy lên, tôi bèn đến gặp và hỏi thăm sư để xem sư có nuôi chó mèo trong
chùa không. Mặt sư sáng rỡ khi nghe tôi nhắc đến chúng. Sư cho tôi biết rằng sư
nuôi rất nhiều chó mèo trong chùa, và xưa nay sư vẫn cứ lo lắng nhiều về chúng,
chẳng biết chúng có được cho ăn đầy đủ không. Tôi khuyên sư hãy chú tâm hành
thiền và hãy quên lũ chó mèo đi. Kết quả là việc hành thiền của sư tiến bộ tốt
đẹp.
Xin đừng quá luyến ái vào người hay những vật mà mình thương yêu đến nỗi không
thể dứt bỏ để đi tham dự một khoá thiền vì tham dự khóa thiền là cơ hội giúp
cho việc hành thiền của bạn thâm sâu, giúp cho xả giác chi có cơ hội phát
triển.
4. Thân Cận Người Không Quá Luyến Ái và Người Có Tâm Xả
Cách thứ tư để phát triển tâm xả là thân cận với những người không quá luyến ái
vào người và vật. Thật vậy, nếu thân cận với những người không quá luyến ái,
không ghét bỏ, vô tư, bình thản trong mọi công việc, không quấy nhiễu bạn, thì
tâm bạn sẽ có cơ hội phát triển. Nếu bạn không thân cận với người có tâm xả mà
lại gặp phải vị trưởng lão như tôi đã kể ở trên thì bạn phải luôn luôn nghe ông
ta kể lể về những ưu tư lo lắng cho những con chó con mèo, hay con chó này
thích ăn món gì, hay con mèo này khôn lanh, thông minh, v.v... Ðây là chưa kể
những người quá quyến luyến con cháu cũng gây ra nhiều phiền phức cho bạn.
5. Hướng Tâm Vào Việc Phát Triển Tâm Xả
Cách thứ năm giúp cho xả giác chi phát triển là luôn luôn hướng tâm vào việc
phát triển tâm xả. Khi tâm hướng vào việc phát triển này thì nó không còn lang
thang nghĩ đến những người thân hay chó mèo ở nhà. Tâm sẽ trở nên quân bình và
hài hoà.
Xả đóng vai trò quan trọng trong việc hành thiền cũng như trong đời sống hàng
ngày. Thông thường, chúng ta bị những đối tượng vừa lòng và thích thú làm dính
mắc hay bị giao động vì gặp phải những đối tượng không ưa thích. Ðây là những
trở ngại hầu như mọi người đều gặp phải. Chúng ta bị yêu ghét chi phối nên
không có sự quân bình. Bởi thế, tham lam và sân hận dễ dàng lôi kéo chúng ta.
Kinh điển dạy rằng khi tâm bị ngũ dục chi phối sẽ trở nên bất an, giao động.
Ðiều này chúng ta có thể nhận ra rõ ràng vì đó là chuyện thông thường xảy ra
trên thế gian. Mọi người đều muốn an vui hạnh phúc và khổ công truy tầm, nhưng
họ không biết đâu là hạnh phúc thật sự. Họ không có cơ hội để hưởng thụ niềm
hạnh phúc lớn lao đến từ sự an bình tĩnh lặng của một tâm xả bỏ.
Lợi ích Của Sự Phát Triển Thất Giác Chi
Tất cả các yếu tố giác ngộ hay thất giác chi đều đem lại lợi ích kỳ diệu. Một
khi các yếu tố này được phát triển đầy đủ sẽ có năng lực chấm dứt đau khổ. Ðức
Phật đã thường xuyên nhắc nhở như thế. Ðiều này có nghĩa là cái vòng luẩn quẩn
sanh tử, tử sanh tạo bởi danh sắc sẽ hoàn toàn dừng nghỉ khi bảy yếu tố giác
ngộ phát triển đầy đủ.
Bảy yếu tố giác ngộ cũng có khả năng tiêu diệt mười đạo binh ma. Bao lâu những
đạo binh ma này còn hiện diện thì chúng ta còn bị luẩn quẩn trong vòng đau khổ
và tái sanh. Ðức Phật và những vị giác ngộ đã phát triển đầy đủ thất giác chi,
đã thoát khỏi khổ đau trong vòng tam giới: Dục giới, sắc giới và vô sắc giới.
Bạn có thể thắc mắc rằng ta sẽ đi đâu nếu ra khỏi tam giới này. Có thể nói đó
là Niết Bàn, thoát khỏi mọi hình thức tái sinh, vì Niết Bàn là sự chấm dứt sanh
và tử. Từ sanh, chúng ta có đời sống, rồi già, bệnh, và cuối cùng là chết.
Sinh, già, đau, chết, đó là những bộ mặt khác nhau của đau khổ. Thoát khỏi mọi
khổ đau tức là thoát khỏi sự sanh. Mà không có sanh thì sẽ không có già, đau,
chết. Như vậy, Niết Bàn là thoát khỏi sanh và tử.
Bảy yếu tố giác ngộ được phát triển tròn đủ sẽ dẫn thiền sinh đến Niết Bàn. Bởi
thế, bảy yếu tố giác ngộ này được xem là một linh dược, chúng tạo sức mạnh cho
tâm chịu đựng được mọi thăng trầm vinh nhục của cuộc sống. Thêm vào đó, bảy yếu
tố giác ngộ này cũng thường chữa trị được cả thân bệnh và tâm bệnh nữa. Trên
thực tế, nhiều người nhờ hành thiền mà được lành bệnh, ngay cả những bệnh nan
y.
Thanh Lọc Tâm, Chữa Lành Tâm Bệnh
Tâm bệnh là những bệnh tham lam, sân hận, si mê, hoài nghi, đố kỵ, ngã mạn, bỏn
xẻn, v.v... Khi bị mắc các chứng bệnh này thì tâm bị mê mờ, u ám, không thanh
tịnh, không sáng suốt. Chính tâm bệnh tạo thân bệnh. Thay vì có một tâm hoàn
toàn, trong sáng, thanh tịnh, bạn lại bị đám mây mờ phiền não chi phối, do đó,
bạn trở nên thiếu sáng suốt, buồn rầu, bệnh hoạn chẳng khác nào bạn hít thở
không khí ô nhiễm. Tuy nhiên, nếu bạn nỗ lực hành thiền, tinh tấn, chánh niệm,
quán sát đối tượng liên tục từ sát na này sang sát na khác, tâm hoàn toàn ở
trên đề mục không bị tán loạn, tâm định phát triển thì một thời gian sau, tâm
sẽ được thanh lọc khỏi mọi phiền não trên. Lúc bấy giờ, trí tuệ sẽ bắt đầu hiển
bày. Khi trí tuệ hiển bày, tâm sẽ trong sáng thanh khiết trở lại chẳng khác nào
người được hít thở lại không khí trong lành sau khi thoát ra khỏi vùng ô nhiễm.
Niệm, tinh tấn và trạch pháp giác chi dẫn đến định và huệ. Những trí tuệ mới mẻ
liên tục phát triển chẳng khác nào không khí trong lành giúp cho tâm bạn sáng
suốt, định tỉnh. Tuệ giác thấy được sự sinh diệt của các hiện tượng là tuệ giác
đầu tiên do sự thực hành thâm sâu và tốt đẹp đem lại. Lúc bấy giờ, xả giác chi
sẽ bắt đầu ổn cố trong tâm bạn, và chánh niệm trở nên càng lúc càng sâu hơn. Sự
sinh diệt của các đối tượng sẽ được thấy một cách rất rõ ràng, bản chất thật sự
của sự vật hiển bày. Dần dần, việc hành thiền trở nên thâm sâu, thiện xảo và sự
tinh tấn trở nên đều đặn, quân bình, tinh tấn lực gia tăng một cách tự nhiên,
không cần thúc đẩy. Thiền sinh thấy dường như không có ai tạo nên sự tinh tấn
này. Lúc bấy giờ, hỉ lạc sẽ phát sinh nhờ ở sự thấy rõ một cách trực tiếp bản
chất thực sự của các tiến trình thân tâm. Tiếp theo sau hỉ lạc là một sự an lạc
thanh tịnh, trong sáng, trí tuệ, không còn lo âu, thắc mắc, phiền muộn, nghi
ngờ. Trong sự an lạc tĩnh lặng này, bạn càng thấy rõ ràng và sâu sắc bản chất
của các hiện tượng giới hơn, và chánh định cũng nhờ thế mà thâm sâu hơn vì
không còn sự quấy nhiễu nào nữa. Khi việc hành thiền ở vào mức thâm sâu như
vậy, tâm thiền sinh sẽ thực sự quân bình. Lúc bấy giờ, hỉ lạc cũng không làm
cho tâm thiền sinh xao động, dù cho đó là những hỉ lạc cao độ đến đâu. Cũng
vậy, mọi cảm giác hay đối tượng không hài lòng cũng không ảnh hưởng đến tâm
thiền sinh. Tóm lại, ở trạng thái này thì không đau khổ hay hạnh phúc nào có
thể chi phối được tâm thiền sinh.
Diệt Trừ Thân Bệnh
Khi bảy yếu tố giác ngộ được phát triển thì thân tâm sẽ được thanh lọc. Thân và
tâm có một sự liên hệ khá chặt chẽ và phức tạp. Khi tâm thực sự trong sạch và
các yếu tố giác ngộ sung mãn thì sẽ đem lại hiệu quả lớn lao đối với hệ tuần
hoàn trong cơ thể. Khí huyết sẽ thay đổi điều hoà và sẽ trong sạch hơn. Khí
huyết này thấm nhuần toàn thể cơ thể. Lục phủ ngũ tạng được gội rửa và trở nên
trong sạch. Mắt sẽ sáng và tinh tường. Một số thiền sinh có thể thấy ánh sáng
phát ra từ thân thể mình. Ánh sáng còn có thể tràn ngập khắp phòng vào ban đêm.
Tâm cũng tràn ngập ánh sáng. Ðó là sự trong sáng của đức tin. Ðức tin này được
gia tăng và củng cố khiến mọi hoài nghi trước kia bị loại trừ. Tâm trở nên nhẹ
nhàng và linh hoạt. Thân cũng khinh khoái, thư thái, nhẹ nhỏm và dễ chịu. Nhiều
thiền sinh cảm thấy mình nhẹ nhàng như lơ lửng trong không gian. Thông thường
khi cơ thể nhẹ nhàng thanh thoát thì thiền sinh không còn cảm nhận gì về thân
thể nữa. Nhờ thế thiền sinh có thể ngồi nhiều giờ mà không cảm thấy đau nhức gì
cả.
Do sức mạnh kỳ diệu của bảy yếu tố giác ngộ, đặc biệt là khi các yếu tố giác
ngộ này phát triển đến độ cao thì có thể chữa trị được nhiều chứng bệnh nan y.
ở thiền viện Rangoon nhiều người nhờ hành thiền mà được lành bệnh một cách kỳ
diệu. Nếu muốn kể hết thì phải mất cả một cuốn sách dày. Tôi chỉ nêu ra đây một
vài trường hợp điển hình.
Trường hợp thứ nhất là chữa lành bệnh lao. Có một người đàn ông bị khổ sở vì
bệnh lao nhiều năm, đã dùng nhiều loại thuốc tây để chữa trị, và đã trải qua
một thời gian điều trị tại bệnh viện bài lao trung ương ở Rangoon, Miến Ðiện,
nhưng vẫn không khỏi. Chán nản và không hy vọng gì được lành bệnh, ông chỉ còn
biết trông cậy vào việc hành thiền. Ðến trường thiền, ông vẫn che dấu tình
trạng sức khỏe của mình vì sợ không được tiếp nhận. Hai tuần đầu hành thiền,
bệnh lao hoành hành dữ dội làm ông đau đớn không sao chịu thấu. Thường khi hành
thiền đến một giai đoạn tiến bộ nào đó thì các sự đau nhức sẽ hiển lộ một cách
rõ rệt. Ðau đớn cực kỳ, cái đau cứ đày đọa cắn rứt ông khiến ông không ngủ được
và ho suốt đêm. Một đêm, đang nằm trong cốc, nghe tiếng ho dữ dội của ông, tôi
bèn choàng dậy đem đến cho ông một ít thuốc ho vì nghĩ rằng ông ta bị cảm xoàng
hay bị cúm gì đó. Ðến nơi, tôi thấy ông ta nằm sóng soài trong phòng. Ông quá
mệt đến nỗi không thể nói được một lời nào. Ông ta ho ra toàn những máu là máu.
Tôi hỏi ông ta có cần thuốc không. Ông mệt nhọc lắc đầu và cuối cùng thú nhận
và xin lỗi vì đã cố ý dấu diếm bệnh tình của mình. Ý nghĩ đầu tiên của tôi là
không biết mình có bị hít phải vi trùng lao không?
Ông ta tiếp tục phân trần vì chuyện che dấu bệnh tình của mình, nhưng cũng cố
nài nỉ xin được ở lại trung tâm để hành thiền. Ông ta mếu máo thưa, "Bạch Ngài,
Ngài rộng lòng từ bi. Nếu con rời nơi này chắc con chỉ có nước chết mà thôi".
Nói xong ông khóc rống lên trông rất thảm thương. Tôi bèn trấn an ông và sửa
soạn cho ông một chỗ ở riêng để khỏi truyền bệnh cho người khác. Thế rồi tôi
tiếp tục chỉ dẫn cho ông.
Chỉ trong vòng một tháng, bệnh của ông đã chấm dứt hoàn toàn nhờ sự tiến bộ cực
kỳ nhanh chóng trong thời gian hành thiền. Ba năm sau, ông trở lại thăm trường
thiền trong chiếc áo nhà sư. Lúc bấy giờ, trông thấy vị sư, tôi bèn nói: "Bây
giờ trông sư hoàn toàn khác hẳn trước đây. Căn bệnh quái ác ấy chắc là không
còn hành hạ sư nữa chứ?". Nhà sư hân hoan đáp: "Bạch Ngài, bệnh lao của con đã
dứt hẳn. Những khi cổ ngứa muốn ho, con chánh niệm, tức thời cơn ho bị chặn
đứng. Giáo pháp thật là kỳ diệu phi thường. Con đã uống được linh dược là giáo
pháp nên bệnh con đã hoàn toàn khỏi hẳn".
Một trường hợp khác xảy ra cách đây non hai mươi năm, năm 1964. Một phụ nữ sống
trong thiền viện. Cô ta là bà con của một nhân viên trong ban điều hành. Cô đau
khổ vì bệnh cao áp huyết đã nhiều năm và thường xuyên đem theo thuốc bên mình.
Thỉnh thoảng cô đến gặp tôi. Tôi khuyến khích cô hành thiền và khuyên cô rằng:
"Dầu cô có chết trong lúc hành thiền đi chăng nữa, cô vẫn được hưởng phước báu
trong kiếp tới". Mỗi lần như vậy, cô đều xin lỗi và từ chối rồi tiếp tục dùng
thuốc theo lời chỉ dẫn của bác sĩ.
Cuối cùng, tôi nói với cô rằng: "Nhiều người ở những nơi rất xa, ngay cả ở
ngoại quốc cũng đến đây để hành thiền. Việc hành thiền của họ rất tiến bộ, thâm
sâu, và họ đã đạt được nhiều điều kỳ diệu. Còn cô, cô ở ngay sát đây mà cô
chẳng chịu hành thiền. Cô chẳng khác nào những con sư tử đá canh giữ dưới chân
bảo tháp. Mặt chúng hướng ra ngoài, lưng xây về phía bảo tháp nên không thể nào
đảnh lễ bảo tháp được". Nghe tôi nói thế cô đồng ý hành thiền.
Chỉ trong một thời gian ngắn, việc hành thiền của cô đạt đến chỗ thấy sự đau
đớn tột cùng. Cái đau của cơn bệnh, cộng với cái đau do sự tiến triển trong
giáo pháp, khiến cô mất ăn mất ngủ vì cơn đau tàn bạo, khủng khiếp hành hạ cô.
Thân quyến của cô cũng sống trong thiền viện bắt đầu lo sợ cho sức khỏe của cô.
Họ yêu cầu cô về chỗ ở của mình để được người thân chăm sóc. Tôi không đồng ý
và khuyến khích cô nên tiếp tục việc hành thiền. Gia đình của cô cứ đến xin cho
cô về hoài còn tôi thì một mực từ chối và khuyến khích cô tiếp tục hành thiền.
Ðây quả thật là một trận chiến đấu quyết liệt của cô ta, nhưng cô ta là một
người đầy nghị lực và rất cương quyết. Cô kiên trì chịu đựng đau khổ để hành
thiền với quyết tâm thấy được giáo pháp, dầu cho có phải chết đi nữa, cô cũng
không chùn bước.
Ðầu cô nhức kinh khủng, dường như muốn vỡ ra từng mảnh. Mọi mạch máu trong đầu
cô nén lại, bung ra rồi nện thình thịch như búa bổ, kéo lui kéo tới nhiều lần.
Cô đau đớn tận cùng, nhưng cô vẫn kiên nhẫn chịu đựng và cố gắng theo dõi biến
chuyển của sự đau. Cái đau lên đến tột cùng của sự đau, nhưng cô vẫn chú tâm
chánh niệm, chú tâm xuyên thấu, ghim chặt vào trong cơn đau. Lúc ấy, tâm cô như
có những mạch rẽ, phân nhánh, len lỏi vào trong từng ngóc ngách, hẻm hóc của
cái đau, như con dao mổ sắc bén đang được một bác sĩ với đôi tay khéo léo, tinh
luyện mổ những mạch máu nhỏ. Lúc đó cô có cảm tưởng đây là cái đau của ai chớ
không phải của mình. Cái đau như nằm ngoài mình. Chẳng bao lâu sau, toàn thân
cô nóng bừng. Dường như cả thân thể đều phát hỏa. Cái nóng lên đến tận cùng,
nhưng cô đã chế ngự được tất cả những cảm giác kinh khủng, dữ dội đó. Ðột
nhiên, cái đau, cái nóng trở nên dịu đi. Thân tâm cô bấy giờ trở nên mát mẻ, an
lạc. Cô đã chiến thắng vẻ vang. Cô hoàn toàn lành bệnh.
Tôi đã chứng kiến nhiều bệnh tật khác đã được chữa lành, như là nghẽn ruột, ung
nhọt, đau tim, bướu dạ dày, ung thư và nhiều căn bệnh khác. Tôi không dám bảo
đảm là tất cả mọi bệnh đều được lành hẳn, nhưng tôi hy vọng rằng những câu
chuyện trên có thể tạo nơi bạn đức tin và sự hứng khởi để hành thiền. Tuy
nhiên, việc chữa lành bệnh hay không phần lớn tùy thuộc ở thiền sinh. Nếu thiền
sinh nỗ lực tinh tấn, kiên trì chịu đựng, can đảm và đầy nghị lực, tinh tấn
chánh niệm vào cảm giác đau đớn phát sinh từ bệnh tật hay những vết thương cũ,
thì thiền sinh sẽ được khỏi bệnh một cách kỳ diệu. Sự dũng mãnh tinh tấn sẽ đem
lại thành quả lớn lao.
Thiền Minh Sát cũng có thể chữa trị được bệnh ung thư. Ung thư là một bệnh
khủng khiếp. Người mắc bệnh này đau khổ cả thân lẫn tâm. Những người hành Thiền
Minh Sát có thể chữa trị bệnh này bằng cách chú tâm vào sự đau dầu cho cái đau
có tàn khốc đến đâu đi nữa. Nếu không lành bệnh thì người hành Thiền Minh Sát
cũng chết một cách bình an tĩnh lặng. Tâm hoàn toàn trong sáng, tập trung vào
sự đau, quán sát nó như quán sát một cái gì ở ngoài mình. Chết như vậy thật là
tốt đẹp và thánh thiện.
Cầu mong các bạn thâu thập được nhiều lợi ích trong khi tìm hiểu bảy yếu tố
giác ngộ được trình bày ở trên. Cầu mong các bạn vun bồi và phát triển tròn đủ
mỗi và mọi yếu tố này, khởi đầu là sự chánh niệm và cuối cùng là với tâm xả để
được giải thoát hoàn toàn ra khỏi mọi khổ đau.