Chuyện Trang Chu một hôm nằm mộng thấy mình hóa bướm, giật mình tỉnh dậy bàng hoàng không biết mình là bướm hay bướm là mình thì ai cũng biết, nhưng không ai ngờ rằng rồi đây Trang Chu hóa bướm hay bướm hóa Trang Chu sẽ là chuyện… thường ngày! Chỉ tội nghiệp Trương Trào, một triết gia đời Thanh, hơn ba trăm năm trước, đã chua chát bảo Trang Chu thấy mình hoá bướm đó là cái may của Trang Chu, còn bướm nếu nằm mộng thấy mình hóa Trang Chu thì đó là cái bất hạnh của bướm! (U mộng ảnh, Bóng trăng gió núi, bản dịch Huỳnh Ngọc Chiến) - Bởi chẳng ai ngờ ngày nay các nhà khoa học đã có thể ghép gen của… Trang Chu vào bướm rồi ghép gen của bướm vào Trang Chu để “biến hóa” qua lại như chơi!
Chẳng bao lâu nữa, bước vào một siêu thị, người ta có thể tùy chọn một bên là những thực phẩm bình thường như ngày xưa (ngày càng ít dần đi và giá ngày càng đắt đỏ) còn bên kia là những thực phẩm biến đổi gen GMF (genetically modified foods) ê hề, giá rẻ như cho, để tùy chọn một thứ cá quỉ (frankensfish) hay một thứ gạo ghép gen người, một lọai bắp ghép gen vi khuẩn…!
Sự tiến bộ của khoa học gần đây thật đáng kinh ngạc. Một loại sữa dê ghép gen nhện đã tạo ra… áo giáp siêu nhẹ súng bắn không lủng, một loại gen sứa phát sáng ghép vào heo để heo… phát sáng, một loại gen tạo chất độc trên da ếch ghép vào cà chua để cà chua chống được sâu bọ, và phổ biến hơn, gen vi khuẩn Bacillus thuringiensis ghép váo bắp (gọi là Bt corn) có khả năng chống sâu bọ… và sẵn đó diệt cả loài bướm! Hiện người ta đã cấy gen người vào chuột (chưa biết sẽ thành… con gì!) để nghiên cứu hành vi và cấy gen người vào heo để hy vọng cung cấp tạng ghép cho người (về di truyền, chuột và heo rất… giống người!).
Đặc biệt mới đây công ty công nghệ sinh học Ventrina của Mỹ vừa cho ra đời giống lúa ghép gen người, có khả năng tạo ra các protein giống sữa mẹ và nước bọt… Tại Kansas người ta đã gieo trồng hằng ngàn hecta loại lúa này hy vọng nay mai gạo ghép gen người sẽ nhanh chóng bán ra trên thị trường và đồng thời sản xuất thành sữa chua, bánh kẹo và các lọai thức uống… Nhiều người đã phản ứng mạnh với loại gạo này và gọi nó là thứ gạo quỷ (Frankenstein Rice). Thế nhưng những người ủng hộ bảo nó cần thiết vì có thể chữa bệnh tiêu chảy cho trẻ con và dĩ nhiên, làm ra… nhiều lợi nhuận cho công ty!
Cuối năm 2007, Craig Venter sau khi tự giải mã bộ gen của chính mình đã dự kiến sẽ tiếp tục hoàn thành sơ đồ bộ gen của khoảng ngàn người. Cùng lúc, các nhà khoa học các quốc gia khác cũng dự tính nhanh chóng giải mã cho chừng một vạn người. Đến nay đã có 4 bộ gen người đựơc giải mã xong, gồm 2 người châu Âu (có tên tuổi hẳn hòi), một châu Á (người Trung quốc, gốc Hàn) và một người châu Phi. Đã có lúc người ta hào hứng nghĩ từ nay mình đã có thể tạo ra những mẫu người “tùy chọn”, có màu mắt, màu tóc, chiều cao, nhan sắc, trí thông minh, tánh tình… theo ý muốn. Nhưng thật bất ngờ bộ gen con người không giống nhau đến 99,9% như đã tưởng trước đây mà có đến 44% có sự dị bịêt - dù trên đại thể là giống nhau - trên từng nucleotide hết sức đa dạng. Có lẽ vì vậy mà không ai giống ai, từ cái vân tay đến cái mống mắt cho thấy có sự biến dị di truyền rất lớn ở con người…
Công nghệ sinh học hứa hẹn nhiều lợi ích lớn như tạo các loại thuốc chủng ngừa mới (như ngừa sốt rét), sản xuất ra những thứ thuốc mới ( như gắn gen người vào dê tạo ra alpha-chymotrypsine, antithrombine…) hoặc tạo ra những thực phẩm mới như lọai cá có sức kháng lạnh, rất to lớn và sanh sản nhanh chòng, đựơc gọi là cá …quỷ!
Những người phản đối nêu lên những ý kiến không thể không quan tâm. GS John Fagan bảo nó nguy hiểm hơn ta tưởng. Ngừơi ta đã từng trích một amino acid từ vi khuẩn chuyển gen không ngờ lại gây nên bệnh EMS (eosinophilia myalgia syndrome) chết người! Bò dê cừu heo… đựơc chuyển gen tạo ra thuốc này thuốc nọ liệu có an toàn? Thịt và sữa của chúng rồi sẽ ra sao? Ông bảo sự đột biến (mutation) gen là không thể lường trước được, ngoài vòng kiểm soát, và có khả năng làm rối lọan hệ sinh thái.
Tổ chức GeneWatch của Anh nêu vấn đề đạo đức của việc cấy gen người vào thực phẩm. Âu Châu buộc phải dán nhãn kỹ trên các mẫu sản phẩm bày bán ghi ro GMF để người ta “tùy chọn” khi bước vào siêu thị mua thức ăn. Còn những người đang ăn chay thì lo sau này ăn cơm nấu với gạo ghép gen người liệu có cảm thấy rờn rợn như mình đang ăn… người không!.
Cho nên những ngày này nếu có lỡ nằm mộng thấy mình hóa bướm thì đừng có nhởn nhơ bay lượn gần vườn bắp Bt corn, kẻo bướm cũng không còn mà Trang cũng không có dịp giật mình tỉnh dậy để bàng hoàng không biết mình là bướm hay bướm là mình!
(Đỗ Hồng Ngọc)
