Nếu con đọc kỹ lại đoạn văn trích lời Osho trong câu hỏi vừa rồi con sẽ thấy bằng chứng về sự cường điệu, chủ quan và thiếu thận trọng của Osho ngay trong đó. Thoạt tiên Osho đưa đức Phật lên mây, không ở trên đất, không thể bắt rễ vào đất được, sau đó ông lại đưa Lão Tử xuống mặt đất như một người hàng xóm, bình thường hệt như bạn vậy... để khẳng định quan điểm của mình. Ông đánh giá Phật là một siêu nhân, phi thường, bay trên trời và tinh túy đến nỗi không ăn nhập gì với đời thường, và ông cho rằng để thấy tính tâm linh của Phật thì đơn giản chỉ cần rèn luyện là được (!!?), rồi ông đề cao tính bình thường của Lão Tử rằng “...ông ấy bình thường thế, ông ấy bình thường một cách phi thường thế”. Cuối cùng để kết luận ông so sánh Phật với Lão như sau “Bạn có thể trở thành rất, rất tinh tuý, một cái gì đó hoàn toàn phi trần gian (của Phật), nhưng để là bình thường (của Lão) mới thực là điều phi thường nhất”.

Chỉ cần để ý một chút thôi chúng ta cũng dễ dàng thấy rõ dụng ý của Osho khi đưa Lão Tử xuống đất để làm đồng minh cho đời sống “bình thường” của mình mà ông minh họa là “Để trở thành Lão Tử, thậm chí thiền cũng chẳng giúp ích được - chỉ hiểu biết thôi. Chỉ hiểu biết cuộc sống như nó đang thế, và sống nó với dũng cảm; không trốn chạy khỏi nó, không che giấu nó, đối mặt với nó với dũng cảm, dù nó là bất kì cái gì, tốt hay xấu, thiêng liêng hay ác độc, cõi trời hay địa ngục...".

Nếu điều ông minh họa chỉ nói lên lối sống của mình một cách vô tư để mọi người có thể chia sẻ và chiêm nghiệm thì thật là tuyệt vời. Nhưng trong ngữ cảnh này thì ông đã tự mâu thuẫn bằng chính sự cường điệu, chủ quan và thiếu thận trọng của mình.

1) Nếu đã “chỉ hiểu biết cuộc sống của mình như nó đang thế” thì sao lại đem so sánh với Phật và tại sao phải “Để trở thành Lão Tử”? Phải chăng chỉ mượn Lão Tử để biện minh cho lối sống của mình?

2) Phật cũng dạy trở về sống thấy biết thân thọ tâm pháp tức là sống trung thực với thực tại hiện tiền thì đâu phải trên mây? Và sống như vậy mới chính là thiền sao lại nói để sống bình thường thì không cần thiền? Thiền là thấy biết như thật chứ có trốn đi đâu? Chẳng lẽ Osho chưa thật sự "hiểu biết" về thiền khi cho rằng thiền là rèn luyện?

3) Lão Tử cũng nói: “Năm màu khiến người tối mắt, năm giọng khiến người điếc tai, năm vị khiến người tê lưỡi... Bởi vậy Thánh nhân vì bụng (cái thực bên trong) mà không vì mắt (đối tượng bên ngoài) cho nên bỏ cái này (đối tượng bên ngoài) mà lấy cái kia (cái thực bên trong)”. Chứ không hẳn Lão Tử sống bình thường đến độ đắm chìm trong ngũ dục thì cứ dũng cảm đắm chìm trong ngũ dục, dù đó là “tốt hay xấu, thiêng liêng hay ác độc, cõi trời hay địa ngục..."

4) Đức Phật cũng dạy trong kinh Tứ Niệm Xứ là khi tâm có tham, sân, si, hạn hẹp, trói buộc... biết tâm có tham, sân, si, hạn hẹp, trói buộc... chứ không bắt chúng ta phải “phi thường”, “tinh túy” hay “phi trần gian” như Osho nói. Ở ngay đó tánh biết thấy rõ thực tại thân, thọ, tâm, pháp như thế nào thì thấy như vậy, và không mê mờ để cho bản ngã xen vào biến chúng thành thân tôi, thọ tôi, tâm tôi... để rồi chuốc lấy phiền não khổ đau. “Đối mặt với bất cứ cái gì” trong đời sống, thấy biết “cuộc sống như nó đang thế” thì đúng, nhưng nếu có một cái ta “sống với nó dũng cảm, đối mặt với nó dũng cảm,… dù nó là bất kì cái gì, tốt hay xấu, thiêng liêng hay ác độc, cõi trời hay địa ngục...” thì lại hoàn toàn khác. Vì đã có cái ta dũng cảm đối mặt thì đã không còn là thực tại “cuộc sống như nó đang thế” nữa, không thể thấy cuộc sống như thực nữa, mà lúc đó chỉ còn có cái ta là đang hiện hữu, chỉ còn là cái hiểu biết của cái ta ảo tưởng mà thôi.

5) Không phải đức Phật mới không để lại dấu chân mà Lão Tử cũng nói “Thiện hành vô triệt tích” tức khéo đi thì không để lại dấu chân. Vậy thì chỉ còn Osho là người để lại dấu chân mà thôi. Dấu chân đó chính là khẳng định cách “sống bình thường là thế” của mình với phương châm “...để là bình thường mới thực là điều phi thường nhất”. Rốt cuộc là Phật phi thường nhưng Osho lại muốn “phi thường nhất!”

Thật ra, theo thầy thì Osho cũng là một người đáng tôn trọng vì ông đã dám sống thực, dám nói, dám chịu trách nhiệm một cách dũng cảm, và dù đúng dù sai ông vẫn có thể nghiệm của riêng mình. Chỉ vì ông hơi chủ quan và thiếu thận trọng khi đem Phật đem Lão ra để so sánh hay minh họa cho cách sống đó của mình nên thầy mới nói vậy, chứ ông vẫn rất xứng đáng khi sống như một con người thật sự chứ không phải như rất nhiều người chỉ là mọt sách của Thánh hiền.

Con nói đúng. Nhiều khi Osho nhận xét cũng rất chủ quan. Ông không thấy tính trung đạo và bình dị của đức Phật, một người vừa có tính vô vi của Lão Tử, vừa có tính hữu vi của Khổng Tử nên Phật không kẹt ở bên nào. Vô vi vì toàn bộ lời dạy của đức Phật có thể đúc kết trong một chữ Không (Không, vô tướng, vô tác, vô hành, vô cầu). Và hữu vi thì Ngài vẫn ban hành các pháp môn giới định tuệ chế định. Nhưng đức Phật không lập thuyết hữu vi hay vô vi, Ngài không chủ trương hẳn một lý thuyết hay một phong cách riêng nào, Ngài chỉ tùy chúng sanh mà nói pháp, rồi lại nói "pháp còn phải bỏ huống chi phi pháp", điều này chứng tỏ đức Phật rất gần gũi với đời thường. Ngài đã từng ăn miếng cơm cháy của một nữ tỳ vét nồi để cúng dường, Ngài đã từng ở trong chuồng ngựa đàm đạo với một vị du Tăng trên đường đi yết kiến Ngài như một người bạn. Ngài đã tự mình chăm sóc một vị Tăng bị bênh ghẻ lở hôi hám không ai dám đến gần. Và trong nạn đói Ngài cũng ăn thức ăn của ngựa. Có lẽ Osho không biết những điều đó nên nói Phật bay trên trời giống như mây. 

Osho nói về những chỗ thấy biết cá nhân đầy tự tin của mình thì đôi lúc rất tuyệt, đáng được chiêm nghiệm học hỏi, nhưng cũng vì quá tự tin nên đôi lúc lại tuyên bố những điều hơi cường điệu, chủ quan, thiếu thận trọng và có chút gì đó như người mù rờ voi, nhất là khi ông giảng giải về thiền hay về Upanisad. Dẫu sao ông cũng vẫn là một trong những nhân vật có tiếng tăm của Ấn Độ vào thế kỷ 20, sau Krishnamurti.