Tỉnh giác ngay đây chớ vọng cầu

Chân nhân vốn sẵn mãi tìm đâu

Ngỡ đợi tương lai tìm diện mục

Nào hay ngay đó thấy đạo mầu

Khởi vọng tìm chân, chân cũng vọng

Hồi đầu thấy bến, bến ngay đầu

Nếu biết vầng trăng luôn sáng tỏ

Tìm chi đom đóm giữa canh thâu!

Đúng, nhưng đơn giản thôi, đừng nghĩ quá xa. Nhận thức đúng về Tứ Diệu Đế không phải là hiểu biết trên ngôn từ kinh giáo mà trên sự thật về từng nỗi khổ, niềm vui con đang trải nghiệm hàng ngày, từ đó con thấy ra chính thái độ phản ứng của con tạo ra những nỗi khổ niềm vui ấy, chứ không phải do ai hay nguyên nhân nào khác cả, bên ngoài chỉ là duyên, chính thái độ của cái Ta ảo tưởng mới là nhân tạo ra đau khổ. Chính cái Ta bản năng, tình cảm và lý trí luôn phát ra những vọng động, tính toán, lý luận, tranh thủ, chọn lựa giữa được-mất, hơn-thua, thành-bại, vui-khổ để rồi không bao giờ được thỏa mãn - như ý muốn của mình. Đó chính là tánh chất thật của đời sống.

Nhờ thấy ra tánh chất đau khổ và nguồn gốc của nó bắt nguồn từ đâu mà tâm dần trở về lặng lẽ trong sáng. Và khi tâm rỗng lặng trong sáng thì mới phát hiện ra rằng cái gọi là khổ đau và hạnh phúc đều chỉ là ảo tưởng ảo giác mà thôi, còn sự thật thì muôn đời vẫn là sự thật. Sự thật dù phủ phàng tới đâu thì nó vẫn giúp con thoát ra khỏi ảo tưởng. Nói cách khác là chẳng thà thấy ra sự thật khổ đau còn hơn tự mình ru ngủ trong ảo tưởng hạnh phúc. Vậy thì để học ra bài học quý giá về chính mình và bản chất cuộc sống con cần phải cám ơn những nỗi khổ đau, và những người gây cho con đau khổ, vì nếu không có những nghịch duyên này con không bao giờ tỉnh giấc giữa cơn mộng dài tăm tối.

1) Chính vì có bản ngã nên không nhẫn được, vì bản ngã thường chọn chấp nhận hay đối kháng, nên nếu có nhẫn thì cũng chỉ ráng chịu thôi. Nhẫn thật sự được gọi là "vô sanh pháp nhẫn", vô sanh ở đây chính là vô ngã, nghĩa là chỉ có pháp vận hành đến đi chứ không có người hay cái Ta đối kháng hay chịu đựng.

2) Người chỉ trích kẻ khác một cách sân hận là do người ấy không tự biết mình. Người biết mình thì trầm tĩnh, sáng suốt, luôn thương yêu và thông cảm kẻ khác chứ không bắt họ phải theo khuôn mẫu mà mình "cho là" hoặc "phải là" một cách chủ quan. Nhân quả thì tùy theo mức độ sân hận và chỉ trích nặng hay nhẹ mà tương ứng với địa ngục, Atula, hay làm người nhăn nhó xấu xí và thường bị người khác chỉ trích. Và ngay trong hiện tại thường bị tâm sân thiêu đốt.

3) Người xưa nói "Tiên học lễ hậu học văn", lễ là biết kính trên nhường dưới, chân thành, trang nghiêm và lễ độ, do đó lạy hay không lạy, và lạy cách nào không quan trọng mà vấn đề là tùy thái độ dạy của con có giúp các cháu ngay từ đầu biết sống sao cho trên thuận dưới hòa hay không, có giúp các cháu biết thận trọng, trang nghiêm, chân thành và lễ độ không, bởi vì đó mới chính là những phẩm chất sống để sau này các cháu lớn lên làm người thật sự trong đời.

Tâm Ấn vốn là từ của Thiền Tông để chỉ việc kiến tánh bằng tâm truyền tâm mà không cần qua ngôn ngữ, đó là việc ngầm khế hội tự tánh giữa người khai và kẻ ngộ nên được gọi là truyền tâm ấn. Còn về sau này được một số giáo phái pha lẫn với tính mật truyền của Mật Giáo mà trở thành một động tác trao tuyền rất huyền bí và hoàn toàn tin vào tha lực. Người được truyền lệ thuộc vào bậc thầy trao tuyền tâm ấn ấy. 

Thầy không muốn có ý kiến về cách tu tập hay truyền thừa của tông môn khác, mà chỉ biết rằng theo như đức Phật dạy: "Mình là nơi nương nhờ của chính mình, không ai khác là nơi nương nhờ được. Khi tâm đã thuần tịnh thì đó mới là nơi nương nhờ hy hữu" và nguyên lý độc đáo của Đạo Phật là "Tự mình thắp đuốc lên mà đi".  Vì "Do tự mình mà trong sạch hay ô nhiễm, hạnh phúc hay khổ đau, trói buộc hay giải thoát" như đức Phật đã dạy trong Kệ Pháp Cú. Truyền tâm ấn đúng nghĩa vẫn là sự tự ngộ, chứ không nương tựa vào một thế lực hay quyền uy nào bên ngoài, nên đức Phật dạy nguyên lý tu tập là "Sồng không nương tựa, không chấp trước bất kỳ điều gì trên đời", hoặc "ưng vô sở trụ nhi sinh kỳ tâm" vậy.

Giải pháp nào cũng chỉ là tạm thời và tương đối, vì vậy con chọn giải pháp nào mà con cảm thấy hợp tình hợp lý là được. Điều chính yếu là qua tất cả những sự kiện đó con có học ra được bài học gì nơi chính mình và cuộc sống hay không mà thôi. Nếu con muốn có một giải pháp toàn vẹn giữa cuộc đời bất toàn này thì e rằng dù con chọn giải pháp nào rồi cũng chỉ có khổ mà thôi. Nhưng nếu con xem mọi sự được-mất, hơn-thua, thành-bại, vui-khổ... trong trường đời đều là bài học để thấy ra sự thật, nhờ đó có khả năng điều chỉnh những nhận thức và hành vi sai lầm của mình thì con sẽ thấy tất cả đều là bài học quý giá cho nhận thức đúng tốt. Chỉ có nhận thức đúng mới có hành vi tốt, và tất nhiên mới có bình an, hạnh phúc đích thực.

Nhưng nếu, một mặt con muốn được tự do hạnh phúc, còn mặt kia con lại tự mình bám sâu vào những mối quan hệ buộc ràng thì... chẳng ai có thể giúp con giải thoát được cả. Thay đổi thái độ chính là thay đổi cuộc đời, còn muốn thay đổi cuộc đời thì là điều bất khả, bởi vì vai trò đích thực của cuộc đời chính là để giúp con thay đổi, chứ không phải vai trò của con là thay đổi cuộc đời. Những vở tuồng diễn ra trên sân khấu cuộc đời có mục đích truyền đạt sự thật cho người xem thấy ra. Cho dù con chính là người đang diễn vở tuồng ấy thì cũng chỉ nên đóng vai diễn của mình cho tốt để thấy ra ý nghĩa của vở tuồng, chứ không phải là thay đổi kịch bản theo ý mình. Bao lâu con thấy ra cuộc đời là vô thường, khổ đau và vô ngã thì con mới có thể sống ung dung tự tại giữa cuộc đời thăng trầm dâu bể này.

Trong việc làm phước thường có 3 thời hoan hỷ: Hoan hỷ khi nghĩ đến việc phước sẽ làm, hoan hỷ với việc phước khi đang làm và hoan hỷ khi nhớ lại việc phước đã làm. Ba thời hoan hỷ này được đức Phật khuyến khích, tán dương. Như vậy, nghĩ đến tương lai cũng có cái chân cái vọng, cái tốt cái xấu chứ không phải lúc nào cũng đều sai xấu.

Nghĩ đến tương lai chỉ sai khi đó là vọng niệm hay ảo tưởng về một tương lai do tham sân si thúc đẩy. Còn nếu nghĩ tưởng hay sắp xếp một dự định đúng tốt và khả thi trong tương lai là việc cần thiết, đó là tầm nhìn xa thấy rộng chứ không phải là vọng tưởng. Người có tầm nhìn tương lai càng xa càng tốt, nên người xưa nói: "Nhân vô viễn lự tất hữu cận ưu" - người không nhìn xa trông rộng ắt khổ sẽ đến gần - là vậy.  Bậc đại trí như đức Phật có thể thấy được tương lai rất xa của chúng sinh thì đâu phải là vọng.

Vậy nghĩ đến tương lai như thế nào mới đúng? Nếu nghĩ đến một dự án tương lai trong tình trạng sau đây thì vẫn là đúng tốt:

1) Không bỏ quên chính mình trong hiện tại.

2) Xuất phát từ nhu cầu cần thiết.

3) Biết rõ khả năng, điều kiện cần và đủ để thực hiện.

4) Không vượt quá tầm nhìn thực về tương lai.

5) Không xuất phát từ động lực tham, sân, si, ích kỷ, tật đố...

6) Không dẫn đến hại mình hại người.

7) Có lòng vị tha vì thiện ích cho nhiều người.

8) Hợp thời, đúng chỗ, không trái với luật đời lý đạo (tùy duyên thuận pháp).

9) Không ảo tưởng vọng cầu.

10) không phải là sản phẩm của lý luận logic từ cái ta lý trí...

v.v... và v.v... 

Đất, nước, lửa, gió, hư không và thức tánh là bản chất nội tại, nhưng khi hiện tướng thì do duyên mà mỗi cá thể đều khác nhau. Cho dù là nhân bản bằng cấy mô hay thụ thai trong ống nghiệm hoàn toàn giống nhau đi nữa thì khi sinh ra vẫn tùy duyên mà biến đổi mỗi người mỗi vật đều khác biệt nhau. Ví như dễ hiểu là đưa vật liệu làm bánh giống nhau cho 10 người thì mỗi người sẽ làm mỗi loại bánh không ai giống ai. Không phải vì sự khác biệt hình tướng bên ngoài do duyên khác nhau mà nói rằng chất liệu của những bánh ấy khác nhau được.

Tùy duyên là tùy mỗi hoàn cảnh, mỗi tình huống để hành xử cho thích ứng với từng sự kiện khác nhau. Thuận pháp là hành xử sao cho vừa đúng với tình đời vừa hợp với lý đạo. Còn vô ngã vị tha là không vì cá nhân mình mà vì mọi người, vì lợi ích chung. Nếu con đi chùa, ăn chay... một cách chủ quan hay chỉ vì lợi ích của riêng mình mà không xét đến quan điểm của vợ con, bất chấp góp ý của người khác thì biết đâu họ nghĩ là con mê tín dị đoan hoặc ích kỷ cũng đúng? 

Ăn chay, niệm Phật là pháp môn phương tiện có những lợi ích nhất định tùy căn cơ trình độ mỗi người, nhưng tu không phải chỉ là đi chùa, ăn chay, tụng kinh, niệm Phật... là đủ, mà là sự quan sát, chiêm nghiệm tinh tường đời sống thực tế để thấy ra toàn bộ sự mâu thuẫn trong bản thân mình, sự xung đột trong mối quan hệ gia đình, và những ràng buộc trong cuộc sống nhân quần xã hội. Có như thế con mới có thể bén nhạy trong khả năng điều chỉnh nhận thức và hành vi của chính mình và giúp ích người khác. Chân lý không ở trong chùa, trong những khuôn mẫu phải tuân thủ suốt đời làm tê liệt nhận thức linh động và sáng tạo, chân lý ở trong sự tương giao hay mối quan hệ giữa cuộc đời.

Những xung đột trong đời sống đáng được quan tâm xem xét từng giây từng phút để ứng xử với thái độ minh bạch chính trực hơn là chỉ ngồi hàng giờ tụng đi tụng lại những bài kinh, bài chú để tự ru ngủ với hy vọng trốn tránh những bế tắc do chính mình gây ra trong cuộc sống. Kinh là những lời thuyết giảng của những bậc giác ngộ nhằm chỉ ra sự thật để giúp chúng ta khai thông những bế tắc trong đời sống, vì vậy cách thâm nhập kinh kệ tốt nhất là học hỏi, quan sát, chiêm nghiệm ngay nơi những diễn biến đời sống thì mới có thể thực sự giác ngộ giải thoát được.