Có hai loại ràng buộc:

- Một là loại ràng buộc của pháp tự nhiên như con đã nói: "là nhân quả, nghiệp duyên, ...là định mệnh (từ quả của nghiệp). Và tất cả các pháp sinh ra đều có tính tương tác, ràng buộc lẫn nhau trong một qui định chặt chẽ mà chúng ta không thể cố gắng thoát ra bằng bản ngã. Chỉ có (thấy) như thị, chấp nhận không điều kiện, không động cơ, thì khi đó mới được tự do hoàn toàn".

- Hai là ràng buộc mà đức Phật gọi là kiết sử, triền cái, tức là các phiền não bên trong do bản ngã vô minh ái dục tạo ra. Giải thoát chính là thoát khỏi sự ràng buộc này. Như vậy, khi thoát khỏi sự ràng buộc của bản ngã tham, sân, si, ngã mạn, tà kiến, hôn trầm, trạo cử, nghi hoặc, thất niệm, bất giác, vô tàm, vô quí v.v... thì đồng thời có thể ung dung tự tại trong những ràng buộc tự nhiên giữa cuộc đời (loại ràng buộc thứ nhất). Vì vậy chư Phât, chư Thánh nhân, Bồ-tát mới ung dung tự tại như vậy. Các ngài không những có khả năng tự giác mà còn có thể vào đời, sống thuận pháp tùy duyên, thong dong vô ngại, với tâm nguyện vô ngã vị tha.

Tuy nhiên, cần lưu ý một điều: dù là ràng buộc của kiết sử hoặc triền cái, cũng không phải giải thoát bằng cách đem bản ngã tham sân si ra mà lăng xăng giải quyết hay tìm cách loại bỏ, diệt  trừ theo quan niệm chủ quan, mà vẫn phải ung dung tự tại mới thấy ra được nó.  Loại ràng buộc thứ hai này, thực chất chỉ là hư ảo do vọng tưởng của bản ngã tạo ra, nên không cần phải diệt mà chỉ cần thấy ra bằng trí tuệ (tuệ tri) trong chánh niệm tỉnh giác thì nó liền tự diệt. Hành thiền theo Vipassanà chỉ có nghĩa là thấy ra minh bạch chứ không cố gắng để giải quyết gì cả. Còn lấy nỗ lực của bản ngã mà giải quyết, diệt trừ thì chính là tạo tác trong quỹ đạo tham sân si, nên chỉ làm tăng thêm sức mạnh của ràng buộc mà thôi.

Ví dụ, khi ảo tưởng của bản ngã thấy sợi dây là con rắn liền phát sinh sợ hãi, rồi lại lăng xăng tìm cách giải quyết, hoặc diệt con rắn hoặc diệt sợ hãi. Hành động đó cũng là biểu hiện của bản ngã tham sân si nên chẳng giải quyết được việc gì. Nhưng chỉ cần trầm tĩnh sáng suốt (thái độ ung dung tự tại) nhìn kỹ thấy rõ sợi dây là sợi dây thì không cần lăng xăng giải quyểt gì cả mà con rắn và sợ hãi đều tự biến mất.

Sống luôn chánh niệm tỉnh giác ngay nơi hiện tại, như vậy gọi là sống tùy duyên thuận pháp, không có gì sai. Tuy nhiên đã sống tùy duyên thuận pháp thì chỉ cần tâm rỗng lặng trong sáng là có thể trọn vẹn với tất cả mọi hoạt động, mọi trạng thái, mọi tình huống chứ không cần phải chỉ trọn vẹn với hơi thở. Có khi chỉ cần có chánh niệm tỉnh giác thôi còn đối tượng nào cũng được, hoặc không cần đối tượng nào bên ngoài mà lấy ngay chánh niệm tỉnh giác làm đối tượng cũng được. Chánh niệm là tâm không thất niệm, tạp niệm và vọng niệm, nên đôi lúc chánh niệm có cái tên gọi khác là vô niệm. Tỉnh giác là không mê mờ đối với thực tại (trạng thái đang là), không bị  ý niệm, tư tưởng, quan niệm, tình cảm v.v... che lấp. Tánh biết trong sáng tự nhiên luôn có đức tính sáng suốt, định tĩnh, trong lành và ung dung tự tại trong vạn pháp, chỉ có bản ngã tham sân si mới tự làm khổ mình mà thôi.

"Phục vụ để hoàn toàn" là lấy việc làm lợi mình lợi người, vô ngã vị tha, để thể hiện đời sống giới định tuệ, giải thoát, giải thoát tri kiến (giác ngộ giải thoát). "Hoàn toàn để phục vụ" là sống trọn vẹn trong giới định tuệ, giải thoát, giải thoát tri kiến để thể hiện đời sống tự giác, giác tha. Đây chính là đời sống của người Phật tử chân chính: "Thuận pháp tùy duyên, vô ngã vị tha". Tuy nhiên cũng cần thận trọng, chú tâm quan sát thật rõ ràng trạng thái thân tâm để không rơi vào cái ngã vi tế: Đó là cái ngã "niềm vui sống trọn vẹn cùng hơi thở" hoặc cái ngã vị tha "phục vụ để hoàn toàn, hoàn toàn để phục vụ". Cần nhớ rằng giải thoát giác ngộ không phải là trạng thái mà chỉ là thái độ thấy biết mà thôi.

Câu hỏi của con vẫn còn nặng lý trí lắm. Con nên lặng lẽ mà thấy, đừng để ý niệm nào xen vào, dù là pháp học đúng đắn nhất, thì sẽ trực nhận ngay những gì con thắc mắc. Còn nếu không thấy thì dù có giải thích cách mấy con cũng chỉ hiểu được qua khái niệm của lý trí mà thôi.

1) Vô minh thì không thấy thực tánh pháp nên vẫn còn muốn trở thành. Có trở thành tức là sinh lão tử. Không vô minh nên ngay đó là chân đế, không có ý muốn trở thành. Không trở thành tức là không có sinh lão tử. Còn mọi khái niệm sát-na sinh diệt, có có, không không v.v... đều vẫn còn trong thức tri, không phải tuệ tri nên chưa thoát khỏi vô minh - sinh tử.

2) Thấy ra bản chất của tất cả pháp hữu vi là vô thường nên thấy vô thường là rất bình thường, không có gì để phải khởi lòng tham sân, thủ xả. Người không thấy tính chất vô thường của vạn pháp, nên khi vô thường xảy ra thì cho là bất thường do đó mới có tham sân, thủ xả. Thấy vô thường là thường thì không còn tham muốn cái thường nào khác nữa.

3) Trong 4 chữ "nhận ra chân đế", quan trọng không phải là nhận ra điều gì, như thế nào, mà là thấy được "ai nhận ra", và "cái gì là chân đế". Nếu động thái "nhận ra" là lý trí, là bản ngã thì chân đế (cái được nhận ra) cũng chỉ là khái niệm tục đế. Đó không phải là kiến tánh, không phải là vipassanà, và cái gọi là chân đế đó cũng không phải là tự tánh (thực tánh), nó chỉ là khái niệm có từ kiến thức đã có. Lúc đó dù nhận ra thì cũng chỉ nhận ra qua thức tri, nghĩa là khái niệm đất, nước, lửa, gió cũng chẳng khác gì khái niệm đàn ông, đàn bà, xấu đẹp... Chân đế hoàn toàn mới mẻ, không phải lấy cái đã biết để quy chiếu. Khi nào tánh thấy là vô ngã, và chân đế là tự tánh của pháp, chứ không phải là "cái ta nhận ra" thì mới thật sự gọi là nhận ra chân đế.

Đức Phật không ban điều luật nào cấm uống sữa cả. Chỉ có buổi chiều tối (quá ngọ) Đức Phật khuyến giới chư Tỳ kheo không nên uống sữa nhất là sữa chua. Sữa chua hồi đó là sữa tươi để lâu thành chua chứ không phải như yaourt bây giờ. Sữa hồi đó là sữa tươi chưa được xử lý vệ sinh cho nên uổng tươi hay để lâu thành chua thì đúng là không nên uống, có thể gây đau bụng, hoặc bao tử vì các vị tỳ kheo không ăn buổi chiều. Bây giờ là sữa hộp đặc hoặc bột , thậm chí sữa tươi, sữa chua cũng đều đã xử lý vệ sinh, không gây đau bụng nữa nên uống buổi chiều cũng không sao. Nhưng nếu là sữa tươi hay chua chưa xử lý thì đương nhiên khoa học bây giờ cũng không cho uống. Điều luật gọi là điều học nên cần phải hiểu rõ ý nghĩa của nó thì giữ mới tốt, nếu chỉ tuân theo hình thức giới thì chưa phải thật sự giữ giới.

Thấy biết như chân như thật, rõ ràng và trực tiếp là nguyên lý cốt lõi của thiền. Trong Thiền Tông thấy được nguyên lý này gọi là ngộ hay kiến tánh. Thiền Vipassanà gọi là tuệ thấy thực tánh pháp. Vậy người nào có khả năng thấy biết trực tiếp ngay trên thân, thọ, tâm, pháp thì người ấy không cần phải mất thời gian rèn tập qua phương pháp nào cả. Tất nhiên, người không có cách nào thấy pháp một cách trực tiếp thì đành phải đi lòng vòng theo phương pháp. Phương pháp cũng tốt miễn là đừng kẹt vào đó là được. Thường thì người ta bị kẹt vào phương pháp nên lúc đầu phương pháp rất hữu ích, nhưng về sau bị trì trệ không tiến được nữa.

Con là bác sĩ hẳn biết rất rõ điều này. Một người mạnh khỏe không cần dùng thuốc bổ, chỉ cần biết ăn uống và hoạt động điều hòa tự nhiên là được, chỉ khi nào bị bệnh hoặc suy dinh dưỡng mới phải dùng thuốc bổ. Nhưng khi dùng thuốc bổ đã được khỏe mạnh bình thường thì không nên uống nữa, nếu thấy tốt mà uống mãi thì sẽ mất đi nội lực tự sinh sẵn có nơi mỗi người, thậm chí còn sinh ra bệnh nữa. Nội lực đó chính là khả năng thấy biết như thật sẵn có nơi mỗi người. Nếu có thể sử dụng nó một cách trực tiếp thì không cần mất thời gian cho phương tiện nào cả. Sống thuận pháp ngay tại đây và bây giờ gọi là chánh pháp, áp dụng phương tiện để tu tập gọi là tượng pháp, không thoát khỏi được phương tiện gọi là mạt pháp. Đó là vấn đề căn cơ trình độ của mỗi chúng sanh.

Đất nước lửa gió chỉ là những tên gọi để biểu trưng cho bốn đặc tính cơ bản của vật chất: Tính cứng mềm gọi là đất, tính trơn dính gọi là nước, tính nóng lạnh gọi là lửa, tính chuyển động gọi là gió. Thực ra tứ đại còn bao hàm nhiều đặc tính vi tế hơn nữa mà mỗi người có thể trực tiếp cảm nhận được. Tuy nhiên trong đó yếu tố nước rất khó cảm nhận bằng giác quan mà phải có tri nhận nữa mới được. Tất nhiên tứ đại thuộc thực tánh pháp, nên tưởng tri và thức tri chỉ có thể nhận biết qua khái niệm, không thể nhận biết thực tánh được.