Thực ra trong khi giảng hay viết thầy thường nêu lên những tư tưởng tinh yếu của các tôn giáo và tông phái khác nhau cùng nói lên một lẽ thật, để khi ai thấy được lẽ thật đó thì cũng thông suốt được tư tưởng của các tôn giáo khác và mở ra một tầm nhìn đầy cảm thông và vô chấp. Như vậy chúng ta chỉ cần thấy ra lẽ thật thì tự nhiên hiểu hết tinh hoa của các tôn giáo mà không cần học hết tư tưởng tôn giáo khác. Trong kinh sách của các tôn giáo cũng có nhiều điều thêm thắt về sau nên không phải là giáo lý tinh yếu, do đó nếu học hết thì chỉ mất thì giờ thôi. Tốt nhất là con tự nghiên cứu rồi chỗ nào cần thấy góp ý thì con cứ hỏi, tiện đó thầy giải đáp luôn thì được.

Trừ phi con là người xuất gia thì mới nên học Pàli sâu hơn để nghiên cứu kinh điển gốc, nhưng nếu là cư sĩ tại gia thì chỉ nên học cơ bản để biết phát âm, biết tra từ điển, biết một số thuật ngữ Phật học, một ít văn phạm là đủ. Kinh điển Pàli hiện nay đã được dịch ra tiếng Việt, tuy chưa chính xác lắm nhưng người biết cách đọc, suy xét, chiêm nghiệm, thể nghiệm thì vẫn thấy ra chân lý mà đức Phật muốn khai thị.

Về cách học ngôn ngữ hôm nào tiện con đến chùa thầy chỉ cho một vài bí quyết, ở đây nói dài dòng không tiện.

Sai lầm lớn nhất của con người là cố chấp cái nhìn cục bộ của mình. Thực ra chân lý là pháp phổ biến, không dành riêng cho bất cứ ai. Mỗi người giác ngộ chân lý qua tầm nhìn của mình về chính mình và vạn pháp. Người có tầm nhìn lớn nhất là người thông suốt được tất cả tầm nhìn của nhân loại. Như đức Phật thấy được 62 tà kiến của thế gian. Đừng hiểu tà kiến là thấy sai, cái sai không phải ở thấy mà ở cố chấp cục bộ. Ví dụ như những người mù sờ voi, cho con voi là cái chân, cái bụng, cái lưng, cái ngà, cái đuôi, cái vòi, cái tai, con mắt v.v... mỗi người đều đúng nhưng sai là do cố chấp vào cái nhìn cục bộ của mình mà thôi, thực ra con voi là tất cả những phần ấy không thể thiếu phần nào. Nhiều người Phật tử nghe Phật nói 62 tà kiến thì chấp rằng thường - đoạn, hữu biên - vô biên, có - không, khổ - lạc... đều sai. Phật nói 62 tà kiến vì ngoại đạo chấp một chiều mà trở thành phân biệt nhị nguyên, chỉ biết một mà không biết tất cả trong một. Phật có cái nhìn rộng lớn nên thấy nếu ráp 62 tà kiến lại trong một cái nhìn phổ quát thì tất cả đều đúng, trong khi người Phật tử kia cứ bắt chước Phật chê tất cả đều là tà kiến nên lại chấp vào "không" do đó không thể nào có được cái nhìn bất nhị.

Giả sử các tôn giáo khác đều thấp còn Phật giáo là tột đỉnh, thì cũng phải leo qua tôn giáo bậc 1, tôn giáo bậc 2, bậc 3... rồi mới leo lên đến tôn giáo tột đỉnh được. Có thể nói một tôn giáo tột đỉnh là tôn giáo ráp lại các tôn giáo bậc thấp mà có. Cũng như trước khi chứng quả Chánh Đẳng Giác, Phật cũng tu dưới rất nhiều hình thức đạo sĩ ngoại đạo khác nhau trong vô số kiếp. Đó là một quá trình điều chỉnh nhận thức và hành vi mà chủ yếu là phá đi những cố chấp cục bộ để trải nghiệm qua các chiều kích đa diện của pháp giới bao la này. Vì vậy đức Phật được gọi là bậc Minh Hạnh Túc. Sau khi giác ngộ đức Phật chỉ nói lên chân lý mà Ngài đã trải nghiệm và chứng nghiệm một cách toàn diện chứ không đưa ra chủ thuyết riêng của mình, do đó nếu nhìn kỹ chúng ta thấy Phật giáo bao gồm phần cao đẹp nhất của các tôn giáo như vô vi của Lão Tử, hữu vi của Khổng Tử, đức tin của  đức Chúa Jesus v.v... 

Thực ra các tông phái Phật Giáo Phát Triển về sau cũng chỉ triển khai những phương diện vốn có này trong giáo lý Nguyên Thủy của đức Phật. Các tông phái Phật Giáo Phát Triển tuy triển khai rất mạnh một phương diện nào đó của Đạo Phật nhưng cũng vô tình cục bộ hóa giáo lý uyên nguyên phong phú và bất nhị của bậc Giác Ngộ. Một số ít  phương pháp thiền phát triển từ thế kỷ 20 (tất nhiên không phải tất cả) mệnh danh là Thiền Nguyên Thủy đang thịnh hành tại các nước Phật giáo Nam Tông và trên thế giới, tuy cũng đạt được những sở đắc rất hấp dẫn nhưng xét cho cùng thì cũng chỉ phản ánh những kinh nghiệm cục bộ mà thôi. 

Những người khác tôn giáo, khác tông phái, khác phương pháp tu tập ngồi lại với nhau thì gây ra tranh luận tự tán hủy tha, chính là biểu hiện tính cố chấp cục bộ của con người, và chính những người này biến tôn giáo hay tông phái vốn cũng đúng và hữu ích trong một phương diện nào đó trở thành phiến diện và cục bộ. Một người thông suốt được tất cả những phương diện nhận thức và tu chứng cục bộ khác nhau này sẽ có một tầm nhìn khoáng đạt vô chấp và biết tôn trọng vị thế của các tôn giáo, tông phái hay pháp môn tu khác mình. Chúng ta vẫn thấy ra và phân tích những cái sai phát sinh do bảo thủ truyền thống kinh điển, cố chấp chủ thuyết hay ý thức hệ mà các tổ chức tôn giáo thêm thắt về sau để giúp mình và người khác trở về nguồn chân lý uyên nguyên bất nhị vốn sẵn có trong trời đất, chứ không thuộc quyền sở hữu của một tôn giáo nào. 

Trong trường hợp thứ nhất là do con cố gắng định tâm nên tâm con dính trên đề mục hơi thở hay câu niệm Phât ấy... Giật mình là tâm bị kích động ra khỏi sự bám dính kia. Bình thường khi con chìm trong suy tư, hay tập chú vào một cái gì đó thì cũng có phản ứng y như vậy. Cũng có trường hợp những người chuyên tâm vào một công án đến lúc chín mùi thì bị một sự kiện đột ngột nào đó đánh thức trở về vói thực tại và người ấy liền ngộ. Đó là cách của Thiền Tông. Ngược lại, cũng có người vì vậy mà tẩu hỏa nhập ma!

Trường hợp thứ hai, khi tâm con rỗng lặng trong sáng thì dễ rơi vào giấc ngủ. Điều này có ba cách: Một, đó là giấc ngủ rất tốt, giống như đức Phật khi nằm xuống với tâm rỗng lặng trong sáng thì Ngài liền ngủ giấc ngủ của bậc Thánh. Hai, đó là do cơ thể bị thiếu ngủ nên đây là cơ hội tốt nhất để nó được lập lại quân bình tự nhiên. Ba, đó là tâm rỗng lặng trong sáng chưa đủ nên dễ rơi vào hôn trầm thụy miên. Trong cách 1 và 2 thì khi thức dậy thân tâm rất sáng suốt và thoải mái. Trong cách 3 khi thức dậy thân tâm có ít nhiều mụ mẫm và uể oải.

Trong cả hai trường hợp trên con chỉ cần thận trọng quan sát để thấy ra nguyên nhân thì con sẽ tự biết điều chỉnh dễ dàng thôi. Chưa thấy ra nguyên nhân thì đừng vội xử lý chủ quan là hỏng chuyện đó. Con nên lưu ý là muốn xuất ly một pháp thì phải thấy rõ sự sinh, diệt, vị ngọt và sự nguy hại của nó.

Sự sâu lắng của cái nhìn trong sáng định tĩnh chính là tâm bình thường tự nhiên nhất. Đó không phải là sự sâu lắng của định vì định vẫn còn cạn cợt, khuôn định, cô lập và dính mắc, vì vậy định không thể là cái nhìn rỗng lặng trong sáng để thấy ra lẽ bình thường tự nhiên sâu lắng nhất được.   

Khi con hỏi như vậy là lý trí đã khởi lên rồi làm sao có cái nhìn trong sáng định tĩnh đươc? Không có cái nhìn định tĩnh trong sáng thì con làm sao cảm nhận được tính sâu lắng của nó? Con cứ thể nghiệm đi rồi sẽ thấy ngay thôi. Nào hãy buông xuống cho tâm rỗng lặng trong sáng và hãy cảm nhận từ bên trong thử xem!