Câu hỏi thật hay, vì trong câu hỏi đã hàm chứa câu trả lời rồi! 

1) Nếu hiểu phương tiện là tiện nghi vật chất thì chính tiện nghi vật chất làm cho người ta say đắm trong đó nên khó thấy ra sự thật. Phật kể rằng, thuở nọ Ma Vương thấy chư Tăng giác ngộ giải thoát nhiều bèn gây khó khăn, nhưng càng khó khăn chư Tăng càng chứng ngộ nhiều hơn. Ma Vương đổi chiến thuật giúp chư Tăng sống đầy đủ tiện nghi thì trong hàng ngũ chư Tăng bất đầu có thối đọa, nên sự giác ngộ cũng bị sút giảm.

2) Nếu hiểu phương tiện là các phương pháp tu hành do đời sau vận dụng thêm khi lập tông lập phái, thì chính vì có quá nhiều phương tiện "thiện xảo" kiểu này nên đa phần người theo bị kẹt vào sở tri chướng và sở đắc chướng mà không giác ngộ giải thoát được. Hầu hết phương tiện đều chỉ đem lại kinh nghiệm cục bộ, giống như người mù sờ voi, khiến cho người theo dễ bám trụ vào phương tiện và kinh nghiệm cục bộ mà quên mục đích giác ngộ chân lý toàn diện. Ngày xưa đức Phật chỉ thẳng nguyên lý giác ngộ giải thoát ngay nơi sự thật, không qua phương tiện nào nên nhiều vị có thể trực nhận lập tức, ngày nay càng nhiều phương pháp tu cục bộ như vậy nên càng ít người giác ngộ được chân lý một cách toàn điện.

Không phải như vậy. Thứ nhất, thiền Vipassanā không bao giờ có điều gì cố định để áp dụng cả. Khi cả tâm thiền lẫn đối tượng thiền là cái cố định để áp dụng thì đã rơi vào chế định pháp, không còn là pháp thực tánh của thiền Vipassanā nữa. Thứ hai, trong thiền Vipassanā tâm thiền là chính còn tất cả đối tượng đều là phụ. Còn nếu nói về phương diện đối tượng thì chỉ có đối tượng chính chứ không có đối tượng nào là phụ cả. Nghĩa là khi chánh niệm tỉnh giác đang tiếp nhận sự kiện diễn biến nào làm đối tượng thì đó là đối tượng chính, ngoài ra không có đối tượng phụ nào nữa cả. Ví dụ, khi đi thì tư thế đi là đối tượng chính, chuyển qua đứng thì tư thế đứng là đối tượng chính, khi ăn thì từng diễn biến trong động tác ăn là đối tượng chính, khi đau nhức thì trạng thái thọ khổ là đối tượng chính, khi sân thì trạng thái tâm sân là đối tượng chính v.v... Như vậy mới gọi là thiền trong đời thường, nghĩa là sống thể hiện đầy đủ chức năng của mình trong cuộc sống mà luôn chánh niệm tỉnh giác nên không nương tựa, không bám trụ điều gì trên đời (Anissito viharati, na kiñci loke upadiyati). 

Trong thiền định hành giả mới có thể lấy hơi thở làm đối tượng chính, khi có các đối tượng khác xen vào thì hành giả chỉ ghi nhận rồi trở lại đối tượng hơi thở. Trong thiền Vipassanā không có đối tượng hơi thở, chỉ có đối tượng diễn biến của động tác thở trên thân thôi, vì hơi thở thuộc pháp chế định, không có thực tánh để minh sát. Khi thở chỉ có trạng thái của động tác thở đang diễn biến trên thân mới làm đối tượng của thiền Vipassanā được. Nhưng việc minh sát động tác thở như vậy chỉ nên sử dụng trong khi ngồi hơn là trong hoạt động hàng ngày như con muốn.  

Tâm có hai phương diện: Một là trạng thái tâm, hai là thái độ tâm. Trạng thái tâm thuộc về quả, thái độ tâm thuộc về nhân. Ví dụ khi tâm con ở trạng thái vọng động, trạo cử hay thất niệm thì thường con có ba thái độ ứng xử: Một là buông thả theo hay đắm chìm trong đó; hai là tìm cách kéo nó về trạng thái yên ổn; ba là chánh niệm tỉnh giác thấy nó như nó đang là. Thái độ thứ nhất gọi là thái độ buông lung phóng dật thuộc bất thiện. Thái độ thứ hai gọi là thái độ tinh tấn hoặc thiền định thuộc về thiện và bất thiện (nếu là chánh tinh tấn, chánh định thì thuộc về thiện, nếu là tà tinh tấn, tà định vẫn thuộc về bất thiện). Thái độ thứ ba gọi là thái độ sáng suốt, định tĩnh, trong lành (hoặc thận trọng, chú tâm, quan sát) thuộc về thiền tuệ (có thể thiện hoặc duy tác). Vậy con không cần tìm cách xử lý trạng thái mà chỉ nên điều chỉnh thái độ thôi, và nếu thái độ là thuần quan sát thấy rõ các trạng thái thân tâm mà không phản ứng gì cả, tức là thái độ vô ngã, đúng với nguyên lý của thiền minh sát (Vipassanā) rồi đó.

Khi con thực sự nhận ra diễn biến sinh diệt của những suy nghĩ lan man mà thái độ nhận biết ấy vẫn rỗng lặng trong sáng, không phản ứng, không kiểm duyệt, không phê phán, chỉ lặng lẽ soi sáng sự sinh diệt của những suy nghĩ lan man một cách tự nhiên, thì đó là chánh niệm tỉnh giác. Nhưng khi con phản ứng lại vì đánh giá những suy nghĩ lan man này là xấu, nên con kiềm duyệt chúng bằng cách sử dụng tư tưởng theo hướng tốt, như nghĩ tới Phật, tới Pháp để đối trị thì đúng là con cảm thấy tâm hồn nhẹ nhàng hơn. Điều này cũng tốt, nhưng nó vẫn là hoạt động của lý trí phân biệt, qua khái niệm chế định, thuộc về tục đế, nên vẫn chưa phải là chánh niệm tỉnh giác thật sự. Vì đối tượng của chánh niệm tỉnh giác là thực tánh, thuộc về chân đế.

Tất nhiên khi chưa thực sự chánh niệm tỉnh giác để thấy ra thực tánh chân đế, thì con phải dùng tới phương tiện chế định tương đối của tục đế. Như trong đời sống hàng ngày con phải sống trong những quy định đúng tốt của gia đình, xã hội, tôn giáo hay của bản thân con, do đó lý trí phân biệt xấu tốt đúng sai, các biện pháp đối trị v.v... đương nhiên còn cần dùng đến. Chỉ cần thấy tất cả những phương tiện chế định đều là tương đối, có tính đối trị nhất thời, chỉ có giá trị trong từng hoàn cảnh và giai đoạn nhất định nào đó mà thôi. Khi không cần nữa thì buông nó đi là lập tức trở về với thực tánh chân đế. Thái độ buông đó cũng gọi là chánh niệm tỉnh giác.

Có hai loại suy nghĩ: Một là suy nghĩ lan man “thả hồn theo mây khói” không còn tự biết mình nữa, đó gọi là thất niệm bất giác, nghĩa là lúc đó không có chánh niệm tỉnh giác. Hai là suy nghĩ một cách trầm tĩnh sáng suốt, nhận thức vấn đề rõ ràng mà không hề quên mình, đó là suy nghĩ trong chánh niệm tỉnh giác. Chánh niệm tỉnh giác là tâm trở về (chánh niệm) thắp sáng (tỉnh giác) thực tại đang là, dù thực tại đó là hoạt động của thân, của những cảm giác khổ lạc, cảm xúc vui buồn hay những hoạt động của nội tâm như suy tư, thương, ghét ... Ví dụ như khi đi con tỉnh thức (tỉnh giác) trọn vẹn (chánh niệm) với diễn biến động tác đi, gọi là chánh niệm tỉnh giác trên thân; khi đau đớn con tỉnh thức trọn vẹn với cảm giác đau, gọi là chánh niệm tỉnh giác trên thọ; khi suy nghĩ con tỉnh thức trọn vẹn với dòng suy nghĩ, gọi là chánh niệm tỉnh giác trên tâm; khi làm bài tập (nghĩa là một hoạt động kết hợp nhiều động tác của thân, thọ, tâm) con vẫn tỉnh thức trọn vẹn với việc làm bài, gọi là chánh niệm tỉnh giác trên pháp. Chỉ khi nào con đi mà tâm lang thang bất định không biết rõ động thái đang đi; khi đau đớn thì liền lo sợ, tưởng tượng lung tung, không biết rõ trạng thái đau đang diễn biến ra sao; khi suy nghĩ về một vấn đề nghiêm túc con lại để tâm lang thang ra “ngoài luồng”, quên mất mình phải trầm tĩnh sáng suốt mà suy nghĩ ngay trên thực kiện; khi làm một bài tập con lại nghĩ đến chơi game, không trọn vẹn sáng suốt để làm bài... khi đó mới gọi là thất niệm bất giác.

Thầy e rằng nếu con thông báo như vậy sẽ chạm tới lòng tự ái của bạn bè hơn là khơi dậy lòng từ tâm của họ. Nếu con chân thành muốn làm việc từ thiện khám chữa bệnh phát thuốc để giúp đồng bào nghèo ở vùng chùa Pháp Lôi, thì trước hết con nên trình bày với vị chủ trì để vị ấy xin Sở Y Tế (hoặc Hội Chữ Thập Đỏ) sở tại lập phòng khám từ thiện. Khi được phép, con mời một số bạn bè thân tín cùng đến đó tổ chức khám bệnh phát thuốc. Trong điều kiện thực tế như vậy con gây được niềm tin với bạn bè, đồng thời họ cũng thấy ra điều kiện thực tế mà chia sẻ với con và với đồng bào. Khi việc làm chứng tỏ được sự lợi ích thiết thực của nó và sự nhiệt tình của con thì sẽ có nhiều người tham gia ủng hộ, lúc đó con không cần tuyên bố hay kêu gọi gì mà vẫn được sự hỗ trợ của mọi người. Nếu con thấy việc làm của con là sai mới cần sám hối hay sửa sai, còn nếu con chỉ mới nghĩ chứ chưa làm gì cả thì nếu thấy sai chỉ cần rút lại là được.