Con đã làm rất tốt khi con biết "thả lỏng để lục căn tiếp xúc với lục trần tự nhiên như nó là, từ đó con phát hiện ra lúc nào mình đang sáng suốt định tĩnh trong lành, lúc nào có bản ngã xen vào". Tuy nhiên vẫn còn có chỗ nhầm lẫn nhỏ. Bây giờ con hãy quan sát điều này: khi con buông mọi ý đồ xuống thì tánh biết sáng suốt định tĩnh trong lành tự thấy lục căn tiếp xúc với lục trần một cách tự nhiên và nếu lúc đó bản ngã hay ảo tưởng nào khởi lên con đều biết rõ thì mới đúng. Nghĩa là khi không bị cái ta ảo tưởng với những ý đồ của nó che lập thì tánh biết sẽ thấy tất cả một cách vô ngại. Con nhớ là tánh biết thấy chứ không ai thấy cả. Khi con nói: "Nhưng những lúc não bị căng thẳng do bệnh, con không thể thấy được, không thể quan sát được điều gì"  Và con nghĩ rằng đó là do "vấn đề bệnh lý khiến não bộ mất sự minh mẫn".  Như vậy là con cho rằng con thấy hay bộ não thấy sao? Hãy chiêm nghiệm lại xem. Khi tình trạng bệnh lý đến, con cứ buông xả tự nhiên. Buông là buông thái độ tâm, đừng cố biết hay cố quan sát gì cả mà hãy để cho tánh biết tự soi chiếu thì tất cả pháp dù ở trạng huống nào vẫn bình đẳng như nhau, không trở ngại tánh biết gì cả. Trở ngại chính là thái độ "ta thấy, ta quan sát, ta muốn biết" chứ không phải là đối tượng của thấy biết. Nhớ là bệnh trạng không làm trở ngại tánh biết đâu con.

Trong pháp học, sắc pháp và danh pháp nói rộng ra thì thành một bộ Abhidhamma (Vi Diệu Pháp). Nhưng trong pháp hành thì thân và thân hành gọi là sắc pháp, tâm gọi là danh pháp. Cụ thể hơn, mắt, tai, mũi, lưỡi, thân gọi là sắc pháp; ý gọi là danh pháp. Hoặc trong ngũ uẩn, sắc thuộc về sắc pháp; thọ, tưởng, hành, thức thuộc về danh pháp. Ví dụ khi đi là sắc thân di chuyển đó là sắc pháp, tâm biết được sắc thân đang di chuyển đó là danh pháp. Như vậy, với chánh niệm tỉnh giác thì khi đi chỉ có sắc di chuyển và tâm biết sắc di chuyển chứ không có ảo tưởng ta đi hay ta biết.

1) Ngày xưa chưa có phương tiện truyền thông nào khác ngoài phải đi, nhiều khi rất xa, để tìm thầy học Đạo, hoặc ít nhất cũng đi hành cước để tham vấn xem sở tu sở chứng của mình đã thuận Pháp chưa. Ngày nay vai trò vị thầy chính là những nguồn thông tin giúp mình học Đạo, như kinh điển, pháp thoại audio, video v.v... Và để kiểm tra sở tu sở chứng của mình thì có thể gặp thầy qua điện thoại, internet có gắn camera là thầy trò có thể đối diện trình thiền hỏi Pháp thoải mái. Vậy không tiện hơn sao? Tin, học và hành theo một vị thầy có thể sai, lại phải đi tìm vị khác xa xôi, chi bằng cứ nghiên cứu học hỏi cho sâu rộng rồi khi đã có đủ trình độ nhận thức mới thấy vị thầy nào hay cứ đến tham vấn. Quan trọng là khai mở, giác ngộ, chứ không phải là hành theo vị thầy nào. Các vị Phật Độc Giác không học ai cũng vẫn tự mình giác ngộ thì có sao đâu. Tất nhiên vai trò vị thầy theo nghĩa rộng, hoặc thiện bằng hữu, thiện trí thức là những sự hỗ trợ rất cần thiết trên đường học Đạo. Nhưng cuối cùng vô sư trí vẫn là vị thầy tối hậu của mỗi người. Đức Phật đã xác định là sau khi Như Lai viên tịch Tứ Chúng nên nương tựa vào Pháp chứ không nên nương tựa vào vị thầy nào. Pháp (thực tánh) sẵn có nơi mỗi người, hãy quay lại mà thấy (Ehipassiko), không phải tìm đâu xa, không do vị thầy nào ban tặng. Cho nên Đức Phật mới dạy "Tự mình là nơi nương nhờ của chính mình, không ai khác là nơi nương nhờ được" (Attàhi attano nàtho, ko hi nàtho parosiyà).

2) Những điều anh nhận thức trong câu hỏi 2 đều đúng, nếu như đó không phải phát xuất lý luận thuần lý trí mà từ thấy biết qua trải nghiệm thật sự trên thực kiện. Chúc mừng anh.

Điều này còn tùy thuộc vào nhiều yếu tố mới biết nó phát xuất từ đâu. Ví dụ như quá trình hành thiền tuệ như thế nào, Cảm giác "rất rõ ràng" là cảm giác thoải mái tự nhiên hay có kèm theo phản ứng phụ gì. Giấc ngủ có một loại hoạt động vô nhân của ý giới, nó là một dạng "ý thức" mà Duy Thức Học gọi là mộng trung ý thức. Nói chính xác theo Phân Tâm Học thì nó không hẳn là ý thức cũng không hẳn là vô thức. Dưới hình thức một giấc chiêm bao, nó tái tạo hoạt động của ý thức ban ngày nhưng tự động điều chỉnh sắp xếp lại cho đúng những gì mà ý thức chủ quan của bản ngã đã nghĩ và làm sai. Có những bài toán không giải được ban ngày thì trong giấc ngủ lại giải được. (Tất nhiên cũng có những giấc chiêm bao hư cấu để khẳng định hay biểu lộ bản chất của bản ngã ý chí ban ngày thôi chứ không điều chỉnh nội dung). Tánh biết (tâm) có một khả năng kỳ diệu rất tích cực là khả năng tự động điều chỉnh, cả trong hữu thức lẫn vô thức. Cái biết của vô thức rất "huyền bí" nó hỗ trợ cho cái biết hữu thức rất nhiều. Nếu là hữu thức trí tuệ vô ngã thì rất tốt, nhưng là hữu thức lý trí bản ngã thì chính là kẻ phá hoại tính tự động điều chỉnh kỳ diệu này của tánh biết trong vô thức. Tất nhiên vô thức này là hoạt động trong bhavanga, chứ không phải là vô thức theo nghĩa không ý thức của tâm si.

Đừng xác định gì cả, cứ để vậy mà chiêm nghiệm xem nó cho con bài học gì. Ví dụ như nó cho biết niệm thân là thấy rõ toàn thân như nó là một cách tự nhiên, chứ không phải cố gắng chú ý ngắm nhìn hay tìm kiếm điều gì trong đó một cách chủ quan.

Đúng vậy, như thầy thường nói tu học là qua trình điều chỉnh nhận thức và hành vi, nên cuối cùng bậc Đại Giác được xưng tán là bậc Minh Hạnh Túc, nghĩa là trí tuệ và đức hạnh đã hoàn chỉnh. Thực ra Kinh Điển và các vị thiền sư chỉ gợi ý để mỗi người tự khám phá ra sự thật. Lúc đầu lý trí phân biệt đúng sai theo kiến thức, quan niệm, tư tưởng hay bảng giá trị nào đó, rồi trải nghiệm qua tri kiến thực tế, người ta điều chỉnh  dần những sai lầm để nhận thức và hành động đúng hơn.

Nếu đứng về LÝ mà nói thì KInh Điển là tiêu chuẩn đúng nhất, ý kiến của các vị thiền sư cũng chỉ là mức độ nhận thức và kinh nghiệm giới hạn của những vị ấy. Tuy nhiên đó là những bằng chứng cụ thể giúp chúng ta khám phá ý nghĩa của Kinh Điển dễ dàng hơn. Mỗi vị thiền sư có thể giúp chúng ta thấy ra một khía cạnh của chân lý muôn màu muôn vẻ. Có điều cả Kinh Điển lẫn các thiền sư đều không thể giúp chúng ta thấy hết sự thật. Đó chỉ là bản vẽ khái lược hay những tấm gương điển hình (sample) thôi, chưa phải là sự thật trọn vẹn. Mỗi người phải tự mình khám phá sự thật trọn vẹn ấy ngay trong sự tương giao của đời sống.

Như vậy, về SỰ thì Kinh Điển và các vị thiền sư đã khai sáng và giúp chúng ta vững tin hơn trên đường Đạo, nhưng sự trải nghiệm trong đời sống thực mới giúp chúng ta thể nghiệm được sự thật đó một cách cụ thể, chính xác và toàn diện. Lúc đã khám phá ra LÝ TRONG SỰ và SỰ TRONG LÝ thì chúng ta dễ dàng thấy được điều nào đúng điều nào sai, trong Kinh Điển, ở các vị thiền sư, và ngay nơi chính mình. Vậy đừng vội kết luận đúng sai, cứ khám phá thực địa rồi tự mình sẽ thấy.

Có thể là trong những dịp đặc biệt như lễ giỗ, lễ Báo Hiếu, lễ Dâng Pháp Y, lễ Tết, lễ Thượng Ngươn, Hạ Ngươn v.v. người quá vãng mong đợi thân nhân hồi hướng phước đến họ, nên người dân cũng có lý khi cúng vào những dịp lễ này. Nhưng nếu ngày nào cũng hồi hướng phước cho họ thì càng tốt hơn. Giống như ngày nào cũng phụng dưỡng cha mẹ, giúp đỡ mọi người tốt hơn là lâu lâu có dịp mới biếu xén, hay mở tiệc mời. Vì người đời không có dịp chăm sóc người thân mỗi ngày nên nhân có lễ lạc gì lớn thăm viếng chăm sóc họ cũng là điều tốt.

Hồi hướng cho người thân phải do tâm lực và phước lực mới được. Con đừng có mặc cảm là mình chưa tốt. Dù chưa tốt nhưng khi con làm phước và thành tâm thì vẫn có phước lực và tâm lực để hồi hướng. Hồi hướng là bổn phận của con cái đối với cha mẹ còn được hay không còn tùy vào duyên nghiệp của người nhận. Dù sao nếu ba con hoan hỷ với phước và tâm thành hồi hướng của con thì đương nhiên là được. Đừng nghĩ việc phước lớn hay nhỏ mà có tâm thành thì ắt có cảm ứng.

Thầy sẵn lòng trả lời những câu hỏi khi đã suy tư chiêm nghiệm hết sức mà vẫn không tự giải nghi được, lúc đó thầy chỉ gợi ý một chút thôi là thấy ngay. Thầy đã nói đừng học đạo để thỏa mãn lý trí. Một câu trả lời thật rành mạch cũng không giúp con giác ngộ được đâu, hãy tự mình khám phá thể nghiệm để thấy ra sự thật, không nên tìm lời giải nơi kinh điển hay bất kỳ vị thầy nào. Thầy nghĩ là con chưa đọc hết chương 5 nói về tinh tấn, hoặc con chỉ đọc phớt qua, rồi lại thắc mắc chính những điều mà thầy đã nói rõ trong đó, và trong các buổi giảng thầy cũng đã nói đi nói lại không biết bao nhiêu lần. Vậy có lẽ đã đến lúc tự con phải khám phá tinh tấn là gì mới được. Hãy tinh tấn lên đừng quá lười biếng giao khoán cho ngôn từ vay mượn từ một xác định của người khác như vậy. Kinh điền và thầy chỉ có nhiệm vụ gợi ý cho con tự thấy thôi.

Trong khóa giảng lần 5 tại Bửu Long, ở ngày đầu tiên (Ngày 1A - Cái thực) thầy đã có nói rất rõ về những vấn đề này rồi, con vào mục Pháp Thoại để nghe nhé. Ở đây thầy chỉ trả lời vắn tắt thôi.

1) Khi sống có chấp ngã thì khái niệm ngã đã được ghi sâu trong tiềm thức Bhavanga hay Duy Thức gọi là A-lại-da thức, nên dù chết khái niệm bản ngã vẫn còn như hạt giống, và hạt giống đó sẽ có cơ hội tái hiện sau khi tái sinh.

2) Bài kệ sau đây sẽ thay thầy giải đáp câu hỏi của con:

Chư Pháp tùng bản lai

Thường tự tịch diệt tướng

Xuân đáo bách hoa khai

Hoàng Oanh đề liễu thượng

3) Triệu Châu trả lời là "VÔ" (Chừng nào con ngộ chữ VÔ ấy của Triệu Châu thì đó chính là câu trả lời, còn bây giờ thầy nói cũng vô ích thôi)

4) Nếu không có Phật tánh đương nhiên là ... không mất, còn nếu đã có Phật tánh thì con nói mất cái gi?

Những câu hỏi này không có câu trả lời để thỏa mãn lý trí đâu. Hãy tự khám phá sự thật, sẽ thú vị hơn là chỉ dựa vào nhận thức của người khác.

Nhớ lại quá khứ là một chức năng tự nhiên xuất hiện khi cần đến. Nhưng không cần phải chủ tâm "trở ngược về những gì đã xảy ra trong quá khứ, để nhìn ra bản ngã được tạo thành ra sao". Bởi vì không chừng ý đồ trở về này cũng phát xuất từ bản ngã. Chỉ cần nhận ra cái ta trong hiện tại thì tự nhiên thấy ra nó trong quá khứ đã diễn biến như thế nào. Nói là "chiêm nghiệm" nhưng thực ra chỉ chiêm nghiệm thật sự khi lắng nghe quan sát thực tại đang là, vì chỉ có thể nhớ lại quá khứ để suy ngẫm chứ không thể chiêm nghiệm quá khứ được. Đúng nghĩa từ chiêm nghiệm là quan sát sự kiện đang trải nghiệm. Nếu lo nhớ lại quá khứ để suy ngẫm thì không thể phát hiện được cái ta đang hiện hành ra sao, như vậy làm thế nào mà đánh bật được gốc của bản ngã? Chánh tư duy chỉ có khi có chánh tri kiến trên sự kiện thực tại. Thực tại đó có thể là một hình ảnh quá khứ đang tái hiện tự nhiên. Nhưng tự ý tư duy về quá khứ để tìm tòi thì đó không phải là chánh tư duy mà chỉ là hoạt động của lý trí, phần lớn hoạt động này là vọng niệm. Do đó, đức Phật dạy: "Quá khứ không truy tìm, tương lai không ước vọng, chỉ có pháp hiện tại, tuệ quán chính là đây" vậy.