1) Nhìn lên không núi cao

Nhìn xuống không đường lối

Giữa chẳng trái tim nào

Phải chăng còn cái thấy? (1)

2) Sở dĩ hỏi tại sao

Không còn trên còn dưới

Bởi tâm còn lao xao

Nên vẫn còn muốn biết! (2)

3) Đã không trên không dưới

Tim ở giữa cũng không

Thì sao ngay tại đó

Lại còn phải dụng công? (3)

* (1), (2), (3): Còn cái thấy, ý muốn biết và dụng công để hỏi "tại sao", "phải làm thế nào" thì TÁNH BIẾT vẫn còn bị che lấp. Buông ra thì không là gì cả mà cũng là tất cả. Lành thay!

Thời kỳ Chánh Pháp là thời gian còn giữ nguyên vẹn Giáo Pháp uyên nguyên của Đức Phật. Tuy 200 năm sau đức Phật Niêt-bàn đã có manh nha một vài kiến giải thay đổi nhưng không đáng kể. Mãi đến 600 năm sau Phật lịch thì mới có sự biến đổi lớn. Trong thời kỳ này nhiều bộ Kinh và Luận ra đời, chủ yếu là biểu hiện tư tưởng triết học và tín ngưỡng của các Luận sư hay Tổ sư. Sự phát triền này đã hình thành nhiều học thuyết và pháp môn phương tiện khác nhau cho phù hợp với căn cơ trình độ dị biệt của con người. Nội dung chính vẫn đúng với Pháp Phật nhưng phương pháp và cách lý giải có sai khác phần nào nên giai đoạn này được gọi là Tượng Pháp. Tượng nghĩa là tương tự như Chánh Pháp nên nếu hiểu đúng thì vẫn là Chánh Pháp, nhưng nếu hiểu sai thì liền rơi vào tà đạo. Nên chính các Tổ cũng cảnh báo là "Ly KInh nhất tự tức đồng ma thuyết". Từ Tượng Pháp giúp người sau lưu ý rằng vận dụng sáng tạo là tốt nhưng đừng để xa rời Chánh Pháp. Ứng theo lịch sử Phật Giáo thì đúng là thời kỳ Tượng Pháp kéo dài khoảng 1.000 năm, chấm dứt vào khoảng cuối thời kỳ Thiền Tông phân thành 5 phái.

Như vậy, đúng là khoảng 1.500 năm sau Phật Lịch thì Phật Giáo rơi vào thời kỳ Mạt Pháp. Mạt ở đây có nghĩa là nhánh ngọn. Nên trong thời kỳ này các Tông Phái chính phát xuất từ thời Tượng Pháp lại một lần nữa phân chia ra nhiều chi nhánh nhỏ, và mỗi trường phái này tự vận dụng ra phương pháp tu tập riêng theo vị đạo sư của mình. Chính vì sự phân chia nhánh ngọn này mà gọi là thời kỳ Mạt Pháp. Trong thời kỳ này, phần lớn không được học hỏi Chánh Pháp mà chỉ biết tu theo phương tiện của trường phái mình nên khó mà đạt được các bậc Thánh. Tuy nhiên trong thời kỳ này vẫn có những vị Tu-đà-hoàn sinh lại 7 lần, hoặc các vị Bồ-tát đang tu tập chơn chánh (chứ không hiểu theo nghĩa Bồ-tát cứu độ) duy trì Chánh Pháp của Phật, nên những người hữu duyên vẫn có thể tu học đúng Chánh Pháp, có hiệu quả rất cao, chứ không nên quá bi quan như vậy.

Tất nhiên những người căn cơ còn non yếu thì tu theo Mạt Pháp vẫn tốt, vì mạt chứ không phải là mạc theo nghĩa tàn tạ, hư đốn, nên nhánh ngọn mà tu cho đúng thì vẫn là thành phần của đại thọ Phật giáo. Phật giáo được ví như một cây cổ thụ. Gốc và thân gọi là Chánh Pháp, những cành lớn tương tự như thân cây chính nên gọi là Tượng Pháp, còn nhánh ngọn sum sê tươi tốt gọi là Mạt Pháp, chứ đừng hiểu thành Mạc Pháp là cây đã héo tàn mà bi quan yếm thế!

1) Tánh biết là cái mà mỗi người sẵn có khác quá xa với cái gọi là Đại Ngã trường tồn bất biến. Tánh biết biết pháp thì biến hóa vô cùng trên đối tượng vô thường, làm sao mà bất biến được. Tuệ đầu tiên của thiền Vipassanà là thấy chỉ có danh và sắc, không có bản ngã. Sắc là mắt, tai, mũi, lưỡi, thân; còn danh là tâm có tánh chất biết pháp nên gọi là tánh biết. Đơn giản vậy thôi sao lại "cảm nhận" ra thành Đại ngã làm gì? (Khi nghe hãy trực nhận ngay điều được nói chứ đừng tưởng tượng rồi so sánh kết luận lăng xăng v.v...). Người không có tánh biết nghĩa là người không có tâm (danh) mà chỉ có thân (sắc) thôi thì khác gì xác chết? Sở dĩ nói tánh biết sẵn có vì người nào mà chẳng có sẵn danh sắc, nếu không có tánh biết sẵn có đó thì lấy gì để tu? Nhưng tánh biết vốn vô ngã nên rất trong sáng. Chính cái ta ảo tưởng che mờ tánh biết nên không phát huy được tánh sáng suốt, định tĩnh, trong lành sẵn có bên trong. Vì vậy mục đích chính của thiền Vipassanà là buông cái ta ảo tưởng đi để tánh biết vô ngã tự soi chiếu thực tánh pháp  ngay nơi thân, thọ, tâm, pháp này. Nếu không làm như vậy mà lại đem cái "ta biết" ra tu tập thì tuệ thứ nhất không bao giờ đạt được, làm sao nói đến đắc Đạo đắc Quả gì được!

2) Cuộc sống tự nó không phải là vai diễn, mà là pháp đang vận hành đúng với luật nhân quả duyên báo rất tự nhiên của nó. Cuộc sống là bài học duy nhất của sự giác ngộ, không qua đó mà giác ngộ thì không tìm đâu ra sự giác ngộ ở nơi nào khác. Chính cái ta ảo tưởng lăng xăng phản ứng tạo tác trên cuộc sống đó mới là vai diễn. Vấn đề là có phát huy được sự sáng suốt, định tĩnh, trong lành sẵn có trong tánh biết pháp để loại trừ vai diễn của cái ta ảo tưởng đó đi không, chứ không phải đổi vai diễn này qua vai diễn khác. Bàn ngã đã diễn sai nên tự chuốc lấy ngột ngạt, bây giờ lại tiếp tục sai lầm khi muốn đổi vai diễn khác như ý mình thì thực ra chỉ đổi ngột ngạt này qua ngột ngạt khác mà thôi. Bao lâu còn muốn diễn thì mãi mãi vẫn còn ngột ngạt khôn nguôi!

1) Kinh Tứ Niệm Xứ chủ yếu là để hành thiền tuệ. Nhưng trong đó có nhiều đối tượng vừa có thể là đề mục thiền tuệ, vừa là đề mục thiền định, chỉ khác nhau về cách hành mà thôi. Vì vậy mà nhiều người không phân biệt được hai cách hành đã sử dụng những đối tượng này như đề mục thiền định mà tưởng là thiền tuệ. Đó là khi hành giả tách rời hai pháp tu định và tuệ ra riêng theo chế định, nhưng trong pháp hành thiền tuệ thì định và tuệ 2 yếu tính không thể tách rời nhau. Giống như mặt hồ yên thì soi rõ cảnh, mặt hồ động thì cảnh vật tan mất. Trong thiền gọi hai công năng này là tịch và chiếu.

2) Khi một người đắc định an chỉ về hơi thở, mỗi lần người ấy hành vipassanà thì một số trạng thái của định lại xen vào làm phát sinh 10 chướng ngại gọi là phiền não của thiền tuệ (xem Thư Thầy Trò (9) trong Thư Viện - Văn). Để thoát khỏi 10 chướng ngại đó, hành giả phải vào lại hành trình niệm hơi thở trong thiền đinh, nhưng đến giai đoạn nào thì phải dùng thiền tuệ quan sát rõ trạng thái đó để thoát ra, không để đắm vào trạng thái đó (sắc ái, vô sác ái), nên gọi là phép hóa giải thiền định.

Văn tuệ có 2 loại: 1) Nhờ thu gom kiến thức mà có. 2) Nhờ nghe mà được khai mở và giác ngộ, như nhiều vị nhờ nghe một câu kệ hay một pháp thoại đức Phật dạy mà đắc đạo quả từ Tu-đà hoàn đến A-la-hán. Như vậy chứng tỏ loại văn tuệ thứ 2 không phải là sở tri chướng. Loại văn tuệ thứ nhất cũng có 2 trường hợp: Nếu kiến thức làm trở ngại cho việc tu chứng thì đó là sở tri chướng. Nếu kiến thức chỉ giúp loại trừ những hiểu biết sai lầm để tiếp cận với thực tánh thì nó hỗ trợ cho việc tu chứng, không phải là sở tri chướng. Nói tóm lại, kiến thức nào mang tính chế định để áp dụng mới trở ngại, còn kiến thức nào mang tính khai mở để thấy thì không trở ngại.

Tư tuệ có hai loại: 1) Nhờ suy tư qua kiến thức mà có. 2) Nhờ suy tư qua tri kiến chân thực mà có. Nếu nhờ tư duy qua thấy biết sự kiện thật tức chánh tư duy thì không trở ngại. Nếu tư duy trên kiến thức chưa được đươc kiểm nghiệm qua thấy biết thật thì sẽ là sở tri chướng. Tư tưởng phát xuất từ bản ngã lý tri không thể gọi là tư tuệ, Chỉ có chánh tư duy mới là tư tuệ thôi.

Tu tuệ cũng có 2 loại: 1) Thủ đắc trí phát sinh từ kinh nghiệm tu tập 2) Vô sư trí là trí tuệ tự nhiên sẵn có của tánh biết. Thủ đắc trí nếu chưa đạt đến vô ngã vô chấp thì vẫn còn có thể là sở tri chướng. Vô sư trí thì không phải là chướng ngại.

Các con không nên vì người thân yêu quý của mình mất đi mà cứ nghĩ quá nhiều về người đã khuất. Mỗi người ra đi đều theo nghiệp của mình mà tái sanh trong cảnh giới tương ứng. Các con hãy trở về với chính mình để lo tu tập và hồi hướng phước đức cho họ tốt hơn là lo nghĩ vì tình cảm buộc ràng.

Có lẽ từ đầu thai mà con nói ám chỉ sinh lại làm người. Còn từ siêu thoát ở đây chỉ có nghĩa là thoát ra khỏi những cõi khổ như địa ngục, ngạ quỷ, sức sanh, Atula để được tái sanh làm người hay samh trong những cõi an lạc hơn, chứ không ám chỉ giải thoát như các bậc Thánh. Có phải ý con muốn hỏi là người chết dù tái sanh vào cõi nào rồi cũng phải tái sanh lại làm người không? Đúng vậy, trừ các bậc Thánh từ A-na-hàm trở lên, ai rồi cũng phải trở lại làm người để tu tập.

Khả năng nhớ tới kiếp trước trong cõi người rất hiếm. Xác suất cao nhất là những người chết được tái sinh lại làm người ngay. Vì ký ức về kiếp ngay trước đó chưa bị xóa đi bởi thời gian. Phần lớn những người phải trải qua một số kiếp sống khác mới trở lại làm người thì không nhớ được, trừ phi tâm họ đạt được độ ổn định cao.